Από τον Γιάννη Πράπα, Μαιευτήρα – Γυναικολόγο του ΙΑΚΕΝΤΡΟ.
Η πρώτη κατάψυξη ανθρωπίνων ωαρίων, με τη μέθοδο της αργής κατάψυξης, παγκοσμίως ανακοινώθηκε το 1987 και τα ποσοστά επιβίωσης των ωαρίων αυτών κατά την απόψυξη ήταν περίπου 50-60%. Το χαμηλό ποσοστό επιβίωσης ανάγκασε τους ερευνητές να συνεχίσουν τις έρευνες τους και από το 2005 άρχισε να χρησιμοποιείται, μέχρι και σήμερα, μία νέα μέθοδος κατάψυξης (υαλοποίηση ή vitrification), της οποίας τα αποτελέσματα πλησιάζουν το άριστα (96-98% επιβίωση μετά την απόψυξη)!
Τι είναι η κρυοσυντήρηση ωαρίων;
Είναι μια μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, κατά την οποία ωάρια της γυναίκας που αναρροφώνται από την ωοθήκη, καταψύχονται και διατηρούνται υγιή για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ετσι, με την κατάψυξη των ωαρίων μπορούμε να διατηρήσουμε τη γονιμότητα της γυναίκας για όσο χρονικό διάστημα είναι απαραίτητο. Πρέπει να τονίσουμε ότι η μέγιστη χρονική διάρκεια διατήρησης των ωαρίων, όπως καθορίστηκε με πρόσφατη νομολογία, είναι 20 χρόνια.
Μπορείτε να μας εξηγήσετε τη μέθοδο της υαλοποίησης (vitrification) ωαρίων;
Τα τελευταία 15 χρόνια αναπτύχθηκε και χρησιμοποιείται μία καινούρια μέθοδος κατάψυξης, η υαλοποίηση, που έφερε επανάσταση στον κλάδο της Ανθρώπινης Κρυοβιολογίας, καθώς το ποσοστό επίτευξης εγκυμοσύνης για κάθε ωάριο που καταψύχεται έφθασε να είναι περίπου το ίδιο με αυτό των φρέσκων ωαρίων.
Η υαλοποίηση επιτρέπει την ψύξη ζωντανών ιστών και κυττάρων σε θερμοκρασίες κατάψυξης με την ταυτόχρονη αποφυγή δημιουργίας εξωκυτταρικού και ενδοκυτταρικού πάγου ώστε να μη καταστρέφονται στοιχεία του κυτταροπλάσματος που είναι απαραίτητα για την επιβίωση και λειτουργία του κυττάρου μετά την απόψυξη. Δηλαδή, με τη χρήση αυξημένων συγκεντρώσεων ειδικών κρυοπροστατευτικών μορίων και ειδικές τεχνικές επιτυγχάνεται τη μετατροπή ενός υλικού σε υαλώδη μορφή, χωρίς τη δημιουργία κρυστάλλων πάγου που μπορούν να είναι καταστρεπτικά για το κυτταρόπλασμα του κυττάρου. Τα ωάρια που καταψύχονται τοποθετούνται σε ειδικές παγιέτες, που σφραγίζονται ερμητικά και βυθίζονται κατευθείαν σε υγρό άζωτο στους -196°C, όπου και αποθηκεύονται.
Επιπλέον, η χρήση της κλειστής, άσηπτης υαλοποίησης (closed aseptic vitrification), που αναπτύξαμε κι εφαρμόζουμε την τελευταία 15ετία στη μονάδα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ΙΑΚΕΝΤRΟ, προφυλάσσει τα ωάρια από οποιονδήποτε κίνδυνο μόλυνσης κατά τη διαδικασία της κατάψυξης. Η πρωτοπόρα αυτή τεχνική θεωρείται η ασφαλέστερη μέθοδος κατάψυξης ωαρίων και είναι η μόνη που πληρεί τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κρυοσυντήρηση κυττάρων και ιστών.
Σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοστεί η κατάψυξη ωαρίων;
Κυρίως σε γυναίκες που παρουσίασαν καρκίνο και πρόκειται να υποβληθούν χημειοθεραπεία, σε όσες έχουν ενδομητρίωση και κινδυνεύουν να χάσουν μέρος των ωοθηκών, είτε λόγω χειρουργείου είτε λόγω προχωρημένης ηλικίας, σε όσες υπάρχει οικογενειακό ιστορικό με χρωμοσωμικές ανωμαλίες ή γονιδιακές μεταλλάξεις (BRCA mutations), οι οποίες απαιτούν την αφαίρεση των ωοθηκών κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας, σε οικογενειακό ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης, και τέλος, στις γυναίκες εκείνες που για κοινωνικούς ή προσωπικούς λόγους επιθυμούν να καθυστερήσουν την τεκνοποίηση.
Ποια θεωρείτε την καλύτερη ηλικία για να παγώσουμε τα ωάριά μας;
Τα ωάρια που καταψύχονται διατηρούν την ηλικία τους, η οποία είναι αυτή που έχουν κατά την ημέρα της κατάψυξης. Άρα, και η εγκυμοσύνη που θα προκύψει θα είναι ανεξάρτητη από την ηλικία της γυναίκας που θα κυοφορήσει. Οι οδηγίες της ACOG (American College of Obstetrics and Gynecology) αναφέρουν ότι, εάν δεν υπάρχει ιατρικός λόγος, η κατάψυξη συστήνεται για τις γυναίκες μεταξύ 30-37 ετών. Βέβαια, αυτό δεν αποκλείει τις άλλες ηλικίες, αλλά μετά τα 37 τα αποθέματα των ωοθηκών σε ωάρια και τα ποσοστά επίτευξης εγκυμοσύνης μειώνονται σημαντικά.
Πόσα χρόνια μπορούμε να διατηρήσουμε τα κατεψυγμένα ωάρια;
Ιατρικά δεν υπάρχει όριο. Πρόσφατη νομολογία όρισε ως ανώτατο όριο διατήρησης των κατεψυγμένων ωαρίων τα 20 χρόνια. Η κατάψυξη ωαρίων για διατήρηση της γονιμότητας είναι εξαιρετικά διαδεδομένη στον δυτικό κόσμο και η χρήση της έχει δεκαπλασιαστεί τα τελευταία 10 χρόνια.
Η κρυοσυντήρηση ωαρίων σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, οι οποίες επιθυμούν να καθυστερήσουν την τεκνοποίηση, είναι μία μέθοδος αποτελεσματική και ασφαλής, ιδιαίτερα εάν εφαρμοστεί η τεχνική της κλειστής κατάψυξης (vitrification).
Ο Γιάννης Πράπας αποφοίτησε από την Ιατρική σχολή του Α.Π.Θ. και εξειδικεύτηκε στη Μαιευτική – Γυναικολογία. Το ενδιαφέρον του για την υπογονιμότητα τον οδήγησε το 1985 στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε υστεροσκοπήσεις του J. Hamou, και στη συνέχεια, δούλεψε στο CNRS (Εθνικό Κέντρο Ερευνών της Γαλλίας) σε θέματα υποδεκτικότητας του ενδομητρίου. Η βασική εξειδίκευσή του στα προβλήματα υπογονιμότητας κι εξωσωματικής γονιμοποίησης πραγματοποιήθηκε στο Bordeaux της Γαλλίας. Ακολούθησε 6μηνη μετεκπαίδευση στο Βέλγιο στη μονάδα Ανδρολογίας κι Εξωσωματικής Γονιμοποίησης. Έκτοτε, επισκέφθηκε διάφορα πρωτοπόρα κέντρα εξωσωματικής γονιμοποίησης και το 1996 παρακολούθησε ως Fellowship τις εργασίες του τμήματος Reproductive Endocrinology του Πανεπιστημίου Yale.
