New York City Diaries – The High Line

Από τη Νέλη Σαμαρά, Αρχιτέκτονα Μηχανικό MSc, MSc DipArchNTUA ARB.

Μετατρέποντας μια αχρησιμοποίητη βιομηχανική ζώνη, σε ένα δυναμικό δημόσιο πάρκο, χώρο σύγχρονης τέχνης και πολιτισμού.

Η High Line είναι ένα δημόσιο πάρκο συνολικού μήκους περίπου 2.5 χιλιομέτρων. Είναι χτισμένη σε μια ιστορική εγκαταλελειμμένη υπερυψωμένη σιδηροδρομική γραμμή εμπορευματικών μεταφορών, πάνω από τους δρόμους του West Side του Manhattan. Εκτείνεται από το Meatpacking District μέχρι το Hudson Rail Yards και αποτελεί αναπόσπαστο πλέον κομμάτι του πολεοδομικού ιστού της πόλης αλλά και αγαπημένο προορισμό των κατοίκων και των επισκεπτών της.Πέρα από το δημόσιο χώρο και τους κήπους, φιλοξενεί και μια πληθώρα από δημόσια προγράμματα για την κοινότητα και τους εφήβους, καθώς και έργα τέχνης και παραστάσεις παγκόσμιας κλάσης, ανοιχτά σε όλους τους επισκέπτες της. Είναι το μοναδικό πάρκο στη Νέα Υόρκη με ένα αποκλειστικό για το κοινό πρόγραμμα σύγχρονης τέχνης multimedia 365 ημέρες το χρόνο, με έργα τοπικών και διεθνών ανερχόμενων ή και καθιερωμένων καλλιτεχνών.

Ο σχεδιασμός του πάρκου είναι το αποτέλεσμα μιας επιτυχημένης συνεργασίας ανάμεσα στους James Corner Field Operations (Project Lead), Diller Scofidio + Renfro και Piet Oudolf. Πρόκειται για ένα έργο τριών φάσεων που μετέτρεψε τις άλλοτε εγκαταλελειμμένες σιδηροδρομικές γραμμές σε ένα από τα πιο γνωστά δημόσια πάρκα στον κόσμο. Σώθηκε από την κατεδάφιση με τη βοήθεια και την επιμονή των κατοίκων της γειτονιάς και του City of New York, ενώ από το 2009 που εγκαινιάστηκε η πρώτη φάση του έργου, λειτουργεί ως ένας υβριδικός δημόσιος χώρος όπου οι επισκέπτες βιώνουν τη φύση, την τέχνη και το design. Έκτοτε αποτελεί παγκόσμια έμπνευση και για άλλες πόλεις να μετατρέψουν αχρησιμοποίητες βιομηχανικές ζώνες σε δυναμικούς δημόσιους χώρους.

Το νεότερο τμήμα της High Line που παραδόθηκε στο κοινό το 2019, είναι το Spur, σε σχέδια της ίδιας ομάδας με τις προηγούμενες φάσεις του έργου. Πρόκειται για έναν χώρο ο οποίος αποτελεί ένα φυσικό τόπο συγκέντρωσης, σε αντίθεση με τα περισσότερα από τα άλλα τμήματα του πάρκου όπου οι επισκέπτες κινούνται κατά μήκος των γραμμών.

Στο επίκεντρο του Spur βρίσκεται το High Line Plinth, ο νέος προορισμός ορόσημο για τη δημόσια τέχνη. Χρησιμεύει ως άγκυρα στο κέντρο  της πλατείας, δημιουργώντας έναν διάλογο με τους πανύψηλους ουρανοξύστες, ενώ ταυτόχρονα συνδιαλέγεται και με τη θέα του άμεσου περιβάλλοντος. Το Plinth παρέχει στους καλλιτέχνες μια μοναδική πλατφόρμα για να αποτελέσουν έμπνευση για το ευρύ κοινό και να συμβάλλουν στη διαρκώς μεταβαλλόμενη συζήτηση γύρω από τη σύγχρονη τέχνη και τα μνημεία, σε μια κλίμακα που σπάνια παρατηρείται στη δημόσια σφαίρα στη Νέα Υόρκη.

Η ιστορία του πάρκουμας πάει πίσω στο 1933, όταν το πρώτο τρένο κινήθηκε στις ράγες της High Line, η οποία τότε ονομαζόταν «West Side Elevated Line». Αρχικά, τα εμπορευματικά τρένα βρίσκονταν στο επίπεδο του δρόμου δημιουργώντας όμως επικίνδυνες συνθήκες για τους πεζούς. Με τη δημιουργία μιας υπερυψωμένης πλέον σιδηροδρομικής γραμμής, μεταφέρονταν εκατομμύρια τόνοι κρέατος, γαλακτοκομικών και άλλων προϊόντων στο West Side του Manhattan. Οι γραμμές διέσχιζαν απευθείας ορισμένα κτίρια, δημιουργώντας εύκολη πρόσβαση σε εργοστάσια όπως η National Biscuit Company (γνωστή και ως Nabisco), στην οποία στεγάζεται τώρα η γνωστή Chelsea Market.

Από τη δεκαετία του 1960, η χρήση τρένων άρχισε να μειώνεται σταδιακά, λόγω της χρήσης φορτηγών στις μεταφορές εμπορευμάτων και το νοτιότερο τμήμα της High Line από τους δρόμους Spring έως Bank κατεδαφίστηκε. Η παρακμή συνεχίστηκε, με όλη την κυκλοφορία να σταματά τη δεκαετία του 1980.

Το 1991, τα πέντε τετράγωνα της γραμμής από τις οδούς Bank έως Gansevoort κατεδαφίστηκαν, όταν μια από τις μεγάλες αποθήκες μετατράπηκε σε συγκρότημα κατοικιών. Σύντομα ακολούθησαν εκκλήσεις για την ολική κατεδάφιση και των υπόλοιπων τμημάτων της.

Το 1999, εμπνευσμένοι από την ομορφιά ενός ακμάζοντα κήπου με άγρια φυτά που είχε εντωμεταξύ καταλάβει την εγκαταλελειμμένη γραμμή, ο Joshua David και ο Robert Hammond ίδρυσαν την μη κερδοσκοπική εταιρεία Friends of the High Line, με σκοπό την διατήρηση και την επαναχρησιμοποίησή της ως δημόσιου χώρου. Η εταιρεία παραμένει ακόμη και σήμερα η μοναδική ομάδα που είναι υπεύθυνη για τη συντήρηση και τη λειτουργία της.

Το 2004 και με την ισχυρή υποστήριξη του τότε δημάρχου Bloomberg προτάθηκε η χρήση της High Line ως δημόσιου πάρκου και μετά από τον διαγωνισμό που προκυρήχθηκε, επιλέχθηκε η ομάδα που θα μεταμορφώσει την High Line. Έτσι το πρώτο τμήμα της άνοιξε στο κοινό από το Gansevoort εκεί που το μέχρι την 20η οδό, το 2009.

Η High Line Art ιδρύθηκε επίσης την ίδια χρονιά και συνεχίζει κάθε χρόνο να αναθέτει και να παράγει έργα τέχνης εντός και γύρω από το πάρκο. Είναι αφιερωμένη στην επέκταση του ρόλου της σύγχρονης τέχνης σε δημόσιους χώρους, προσκαλώντας τους καλλιτέχνες να ασχοληθούν με τη μοναδική αρχιτεκτονική, την ιστορία και το σχέδιο της, με δημιουργικούς και προκλητικούς τρόπους. Ζωντανές εκδηλώσεις είναι προγραμματισμένες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, μετατρέποντας το πάρκο σε ένα υπαίθριο θέατρο. Λαμβάνοντας χώρα μέσα και γύρω από το πάρκο, αυτές οι παραστάσεις αλληλεπιδρούν με το μοναδικό φυσικό τοπίο και τον κοινωνικό χώρο της High Line, προσκαλώντας τη συμμετοχή του κοινού και προκαλώντας στοχαστική συζήτηση.

Από το 2012 έως το 2014, παραδόθηκε στο κοινό η δεύτερη φάση του έργου της High Line (20η έως 30η οδό) και το The High Line at the Rail Yards (μεταξύ 30ης και 34ης οδού και 10ης και 12ης λεωφόρου). Το 2019 άνοιξε το προστατευμένο και επανασχεδιασμένο Spur, στην 30^η Street και 10η Avenue. 

Σήμερα, η High Line είναι πλέον ένας συνεχής, πράσινος δρόμος με 500 και πλέον είδη φυτών και δέντρων, ενώ το σχέδιο φύτευσης είναι εμπνευσμένο από το αυτοφυές τοπίο που αναπτύχθηκε για 25 χρόνια αφότου σταμάτησαν να κινούνται τα τρένα. Στους κήπους  υπάρχουν πολυετή φυτά, χόρτα, θάμνοι και δέντρα που επιλέχθηκαν για την ανθεκτικότητά τους, τη βιωσιμότητα και τις συνεχώς μεταβαλλόμενες υφές και χρώματα κατά τη διάρκεια του έτους.

Είναι αξιοσημείωτο αν και αναμενόμενο επίσης, πως η επιλογή της σχεδίασης και κατασκευής του πάρκου της High Line έχει οδηγήσει και στην ευρύτερη αναβάθμιση  και ανάπτυξη των περιοχών με τις οποίες γειτνιάζει. Επιπλέον αποτελεί και μια “αιρούμενη σύνδεση” μακριά από την φασαρία της πόλης στο επίπεδο του δρόμου, από το Whitney Museum of American Art στο νότιο τμήμα της, μέχρι το πρόσφατα ανεγερθέν real estate development Hudson Yards στα βόρεια.

Η Νέλη Σαμαρά είναι Αρχιτέκτων Μηχανικός, απόφοιτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Είναι κάτοχος Μaster of Science in Architecture in Advanced Architectural Studies & Master of Science in Architecture in Virtual Environments της Bartlett School of Architecture του University College London.  Διετέλεσε Research Fellow στο UCL, Bartlett School of Graduate Studies, με χρηματοδότηση της British Telecom. Είναι μέλος του Architects Registration Board UK και επί διετία Associate Architect στην εταιρία Ηelm Architecture London W1. Επίσης εργάστηκε ως Project Architect στην εταιρία Hayes Davidson, 3D and New Media Communications Company London W2. Είναι Σύμβουλος ανάπτυξης & προώθησης έργων με τη χρήση νέων τεχνολογιών και ιδρυτής της Digital Architecture (www.digitalarchitecture.gr).