Από τη Νέλη Σαμαρά, Αρχιτέκτονα Μηχανικό MSc, MSc DipArchNTUA ARB.
Η Biennale της Βενετίας είναι για πάνω από 120 χρόνια ένας από τους πιο διάσημους πολιτιστικούς θεσμούς στον κόσμο. Η ιστορία της χρονολογείται από το 1895, όταν διοργανώθηκε η πρώτη Διεθνής Έκθεση Τέχνης. Στη δεκαετία του 1930 γεννήθηκαν νέα φεστιβάλ: Μουσικής, Κινηματογράφου και Θεάτρου. Πιο συγκεκριμένα το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας το 1932 ήταν το πρώτο κινηματογραφικό φεστιβάλ στην ιστορία. Το 1980 πραγματοποιήθηκε η πρώτη Διεθνής Έκθεση Αρχιτεκτονικής, ενώ το 1999 ο Χορός έκανε το ντεμπούτο του στην Biennale.
Η Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας του 2021, με περίπου 300.000 επισκέπτες, ολοκληρώθηκε πριν μερικές ημέρες και έμελλε να είναι μια αξέχαστη εκδήλωση για πολλούς λόγους. Ίσως ο πιο προφανής επειδή ήταν μια από τις πρώτες διεθνείς εκδηλώσεις ανοιχτές στο κοινό, από την έναρξη της πανδημίας. Μετά από τόσους μήνες με περιορισμούς κυκλοφορίας, μια περίσταση όπως αυτή ήταν αναμφίβολα μια “περίεργη” και ταυτόχρονα συναρπαστική εμπειρία. Εν μέρει για αυτόν τον λόγο, το θέμα της χρονιάς, “How will we live together?”, απέκτησε ένα νέο, πολύ βαθύτερο και συναισθηματικό νόημα ενώ έμελλε να είναι και προφητικό, αφού το θέμα είχε ανακοινωθεί πριν την πανδημία.
Δεδομένου ότι η Biennale Αρχιτεκτονικής ήταν προγραμματισμένη να πραγματοποιηθεί πριν από ένα χρόνο δηλαδή το 2020, κατά την περιήγησή μας στις εκθέσεις ήταν σαφές ότι πολλά έργα είχαν αλλάξει, μεγαλώσει και “ωριμάσει”. Ήταν σαν ένα γιγάντιο έργο σε εξέλιξη, ή ακόμα και σαν μέρος ενός κοινωνικού πειράματος.
Σύμφωνα με τον επιμελητή της έκθεσης Hashim Sarkis, κοσμήτορα αρχιτεκτονικής και σχεδιασμού στο MIT, το “together” (μαζί) περιλαμβάνει τις ανθρώπινες συνδέσεις και τους δεσμούς μας με τη φύση. Η εστίαση δηλαδή είναι κυρίως στις σχέσεις και όχι στις δομές. Πολύ συχνά, η φύση παρουσιάζεται ως ένας αριστοτεχνικός αρχιτέκτονας που δημιουργεί την πιο δυνατή, υποβλητική σχέση. Πως μπορούμε όμως να συμβιώσουμε μαζί ως ανθρώπινα όντα που, παρά την αυξανόμενη ατομικότητα, λαχταρούν να συνδεθούν μεταξύ τους και με άλλα είδη στον ψηφιακό και πραγματικό χώρο; Μαζί ως αναδυόμενες κοινότητες που απαιτούν ισότητα, ένταξη και χωρική ταυτότητα, μαζί πέρα από πολιτικά σύνορα για να φανταστούμε νέες γεωγραφίες σύνδεσης; Και τέλος μαζί ως πλανήτης που αντιμετωπίζει κρίσεις που απαιτούν παγκόσμια δράση για να συνεχίσουμε να ζούμε, να επιβιώνουμε;
Σε αυτά τα ερωτήματα κλήθηκαν να απαντήσουν οι συμμετέχοντες στη 17η Biennale Αρχιτεκτονικής σε συνεργασία με καλλιτέχνες, κατασκευαστές, μηχανικούς και τεχνίτες, αλλά και πολιτικούς, δημοσιογράφους, κοινωνικούς επιστήμονες και καθημερινούς πολίτες.
Ουσιαστικά, η Biennale Αρχιτεκτονικής 2021 επιβεβαιώνει τον ζωτικό ρόλο του αρχιτέκτονα τόσο ως συγκλητή, όσο και ως θεματοφύλακα της χωρικής σύμβασης. Περισσότερο όμως από ποτέ, οι αρχιτέκτονες καλούνται να προτείνουν εναλλακτικές. Ως πολίτες, κινητοποιούμε τις συνθετικές μας δεξιότητες για να φέρουμε τους ανθρώπους κοντά για την επίλυση σύνθετων προβλημάτων. Ως καλλιτέχνες, αψηφούμε την αδράνεια που προέρχεται από την αβεβαιότητα να ρωτήσουμε “και αν;” και ως οικοδόμοι, αντλούμε από την αισιοδοξία μας για να κάνουμε αυτό που κάνουμε καλύτερα. Η συμβολή των ρόλων αυτών σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς μπορεί μόνο να μας κάνει δυνατότερους και ελπίζουμε τα κτίριά μας πιο όμορφα.
Στις δύο κύριες τοποθεσίες, Giardini και Arsenale, τα έργα που εκτίθενται απεικονίζουν πολλούς πιθανούς τρόπους ζωής και μάθησης από τη φύση, είτε πρόκειται για υλικά, κατασκευές, μεθόδους κατασκευής, ισορροπία και άλλα. Παράλληλα, αυτή η Έκθεση υποστηρίζει επίσης ότι η υλική, χωρική και πολιτισμική ιδιαιτερότητά της είναι ότι η αρχιτεκτονική εμπνέει τους τρόπους που ζούμε μαζί.
Η 17η Διεθνής Έκθεση Αρχιτεκτονικής μόλις έκλεισε. Αλλά είναι πολύ νωρίς για να αξιολογηθεί ο αντίκτυπός της, είτε στον λόγο της αρχιτεκτονικής είτε στην τροχιά των ιδεών και των πρακτικών που θα ακολουθήσουν.
Ο Hashim Sarkis, μας προτείνει: “ Αφήστε το τουλάχιστον μέχρι την επόμενη Biennale. Οι λέξεις και οι εικόνες έχουν τους δικούς τους τρόπους ταξιδιού και συχνά φτάνουν πριν τους αποδώσουμε νόημα ή αξία. Μας παρασύρουν, δημιουργούν επιθυμία και μετά βρίσκουν έναν τρόπο να προσκολληθούν στο νόημα, σε ένα συγκεκριμένο πνεύμα της εποχής, και γίνονται οι εικονογραφήσεις αυτού του πνεύματος. Αυτές, οι γεμάτες εξελίξεις και ανατροπές εποχές που διανύουμε, αναζητούν εικόνες, αναζητούν και πνεύμα. Ας ελπίσουμε ότι τα έργα αυτής της Biennale θα δημιουργήσουν τέτοιες εικόνες, αλλά ας δώσουμε χρόνο στον εαυτό μας προτού μπορέσουμε να πούμε περισσότερα για αυτά τα έργα και προτού μπορέσουν αυτά να πουν περισσότερα για εμάς.”
Η επόμενη προγραμματισμένη Biennale Αρχιτεκτονικής, η 18η International Architecture Exhibition, θα λάβει χώρα το 2023.
Η Νέλη Σαμαρά είναι Αρχιτέκτων Μηχανικός, απόφοιτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Είναι κάτοχος Μaster of Science in Architecture in Advanced Architectural Studies & Master of Science in Architecture in Virtual Environments της Bartlett School of Architecture του University College London. Διετέλεσε Research Fellow στο UCL, Bartlett School of Graduate Studies, με χρηματοδότηση της British Telecom. Είναι μέλος του Architects Registration Board UK και επί διετία Associate Architect στην εταιρία Ηelm Architecture London W1. Επίσης εργάστηκε ως Project Architect στην εταιρία Hayes Davidson, 3D and New Media Communications Company London W2. Είναι Σύμβουλος ανάπτυξης & προώθησης έργων με τη χρήση νέων τεχνολογιών και ιδρυτής της Digital Architecture (www.digitalarchitecture.gr).
