Από τη Δωροθέα Λαζαρίδου, Ψυχοθεραπεύτρια.
Όλοι μας, σε διαφορετικές περιόδους της ζωής μας, έχουμε συγκρίνει τον εαυτό μας με άλλους ανθρώπους. Η σύγκριση είναι μια διαδικασία με την οποία αισθανόμαστε αρκετά εξοικειωμένοι και τις περισσότερες φορές μπαίνουμε σε αυτήν ασυνείδητα. Από πολύ μικρή ηλικία, ως παιδιά, συγκρίναμε τα παιχνίδια μας με αυτά των φίλων μας. Αργότερα, κατά τη διάρκεια των σχολικών μας χρόνων υπήρχε η σύγκριση για τη σχολική επίδοση, για την εμφάνιση και τις παρέες. Στην ενήλικη ζωή, ξεκινάει η σύγκριση για τις ικανότητες, τις δυνατότητες, τα οικονομικά, την επαγγελματική και κοινωνική ζωή.
Η σύγκριση είναι μια αναπόφευκτη διαδικασία η οποία απορροφά όλη την ενέργεια του ατόμου και σαμποτάρει την εξέλιξή του. Ένα άτομο το οποίο δε συγκρίνει τον εαυτό του με τους άλλους, εστιάζει περισσότερο στον εαυτό του, αναγνωρίζει τις δυνατότητές του και τις αξιοποιεί για να καταφέρει αυτό που θέλει. Παράλληλα η επαφή με τον εαυτό του τον βοηθάει να εντοπίσει πιθανά αδύναμα σημεία και αφού τα αναγνωρίσει, προσπαθεί να τα ενισχύει ή να τα τροποποιήσει με σκοπό να γίνει καλύτερος σε κάτι και να εξελιχθεί. Αντιθέτως, ένα άτομο το οποίο συγκρίνεται συνεχώς με άλλα άτομα, δαπανά χρόνο και ενέργεια εστιάζοντας στις ζωές των άλλων και μειώνοντας τον εαυτό του. Αυτό φυσικά έχει ως συνέπεια, το άτομο αυτό να παραμένει στάσιμο στην εξέλιξή του, να ζει μέσα από τις ζωές των άλλων και να κυριεύεται με συναισθήματα ζήλιας και κατωτερότητας απέναντι στους άλλους ανθρώπους.
Υπάρχουν τρείς περιπτώσεις όπου το άτομο συγκρίνει τον εαυτό του με τους υπόλοιπους ανθρώπους του κοντινού του περιβάλλοντος.
Η πρώτη περίπτωση αφορά την σύγκριση που κάνουμε με άτομα που θεωρούμε «ανώτερα», «καλύτερα», «πιο όμορφα», «πιο ικανά» από εμάς. Σε αυτή την περίπτωση νιώθουμε μειονεκτικά απέναντί τους και υποτιμάμε τον εαυτό μας και τις ικανότητές μας.
Η δεύτερη περίπτωση αφορά τη σύγκριση που κάνουμε για τον εαυτό μας με άτομα που θεωρούμε «κατώτερα» ή «πιο αδύναμα» από εμάς. Τις περισσότερες φορές το άτομο καταφεύγει σε αυτή την σύγκριση για να νιώσει ανακούφιση και να καλύψει αισθήματα ανασφάλειας που μπορεί να νιώθει την συγκεκριμένη στιγμή. Είναι σημαντικό ωστόσο να σημειωθεί πως και στις δύο αυτές περιπτώσεις, η σύγκριση δε βοηθάει τη βελτίωσή μας αλλά αντίθετα, αποτελεί μια βασανιστική και άδικη διαδικασία και για τις δύο πλευρές – για το άτομο που μπαίνει στην σύγκριση και για το άτομο με το οποίο συγκρίνεται -.
Η τρίτη και τελευταία μορφή σύγκρισης συμβαίνει όταν συγκρίνουμε τον εαυτό μας με μια ικανότητα ή συμπεριφορά ενός ατόμου την οποία θαυμάζουμε. Σε αυτή την περίπτωση το πρόσημο της σύγκρισης είναι κυρίως θετικό καθώς λειτουργεί περισσότερο ενθαρρυντικά και κινητοποιεί το άτομο να αλλάξει ή να βελτιωθεί σε κάτι με στόχο την εξέλιξή του.
Γιατί ΔΕΝ χρειάζεται να συγκρινόμαστε;
Καθώς η σύγκριση είναι ένα αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής μας, χρειάζεται να μάθουμε να τη διαχειριζόμαστε χωρίς να γίνεται επιβαρυντική για τη ψυχική μας υγεία. Η διαχείρισή και η αντιμετώπισή της μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο αν συνειδητοποιήσει κανείς την πραγματική αξία του εαυτού του και τη σημασία της μοναδικότητάς του. Πριν ξανά συγκρίνεις τον εαυτό σου με κάποιον άλλον άνθρωπο, προσπάθησε να σκεφτείς ότι:
• Ο κάθε άνθρωπος έχει προτερήματα και μειονεκτήματα, κανένας δεν είναι «τέλειος» σε όλους τους τομείς της ζωής του.
• Είμαστε όλοι διαφορετικοί μεταξύ μας και αυτή η διαφορετικότητα είναι που μας κάνει τόσο μοναδικούς.
• Όσο ζεις μέσα από τις ζωές των άλλων, τόσο χάνεις τον εαυτό σου. Επικεντρώσου σε εσένα, στους στόχους σου και σε όσα θέλεις να καταφέρεις.
• Κάθε φορά που συγκρίνεσαι με άλλους, αδικείς και μειώνεις τον εαυτό σου και την σπουδαιότητά του.
• Αν συνδεθείς με τον εαυτό σου και αποφύγεις τη σύγκριση με τους άλλους, θα μάθεις πολλά πράγματα για εσένα που μέχρι τώρα τα γνώριζες και δεν αφιέρωσες τον χρόνο για να τα αναγνωρίσεις και να τα αξιοποιήσεις.
Ερωτήσεις που θα σε βοηθήσουν να αναγνωρίσεις την επίδραση της σύγκρισης στην ψυχολογία σου
• Σε τι με εξυπηρετεί η σύγκρισή; Τι θέλω να πετύχω με αυτή;
• Με ποιους συγκρίνομαι; Γιατί με τους συγκεκριμένους ανθρώπους;
• Ποιο είναι το συναίσθημά μου όταν συγκρίνω τον εαυτό μου με άλλους;
• Γιατί εστιάζω μόνο στα «θετικά» αυτού του ατόμου και όχι στη γενικότερη εικόνα του;
• Μήπως υπάρχουν άνθρωποι που συγκρίνονται μαζί μου επειδή αποτελώ και εγώ πρότυπο για αυτούς;
Σε κάθε περίπτωση η σύγκριση έρχεται αυτόματα και απροειδοποίητα στο μυαλό μας. Τις περισσότερες φορές δε μπορούμε να τη διαχειριστούμε και βυθιζόμαστε στις σκέψεις και στα συναισθήματα που μας προκαλεί. Αν προσπαθήσεις όμως από σήμερα να εστιάσεις περισσότερο στον εαυτό σου, θα δεις πως αυτή η ασυνείδητη συνήθεια θα αρχίσει σταδιακά να εξαφανίζεται από την καθημερινότητά σου.
H Δωροθέα Λαζαρίδου είναι Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας και Ψυχοθεραπεύτρια και ειδικεύεται στην Συστημική θεραπεία. Σπούδασε στο τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικών Επιστημών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου και ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας του University of East London. Έχει πιστοποιηθεί σε προγράμματα Παιδοψυχολογίας, Παιδικής Κακοποίησης και Ψυχοσωματικής Ιατρικής. Διατηρεί ιδιωτικό γραφείο συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας στη κέντρο της Θεσσαλονίκης.
