Αυτό-σαμποτάζ: Τα Εμπόδια που Βάζουμε στον Εαυτό μας

Από τη Δωροθέα Λαζαρίδου, Ψυχοθεραπεύτρια.

“Γιατί δεν μπορώ να τα καταφέρω; Έχω θέσει τους στόχους μου, τι είναι όμως αυτό που με εμποδίζει να τους πραγματοποιήσω; Το σύμπαν συνωμοτεί εναντίον μου…, Αναβάλω συνεχώς όλα όσα θέλω να κάνω….”

Αυτές είναι κάποιες αυτόματες σκέψεις που ενεργοποιούνται στο μυαλό μας κάθε φορά που νιώθουμε ότι κάτι μας εμποδίζει στο να κάνουμε αυτό που θέλουμε. Οι περισσότεροι άνθρωποι μεταθέτουν τις ευθύνες σε άλλους ανθρώπους, στις συνθήκες, στο χρόνο, στο σύμπαν. Αν αναλύσουμε όμως καλύτερα το τι «κρύβεται» πίσω από αυτό το μεγάλο εμπόδιο, θα αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο στους στόχους μας είναι ο ίδιος μας ο εαυτός. 

Το αυτο-σαμποτάζ περιλαμβάνει κάποια δυσλειτουργικά μοτίβα σκέψεων και συμπεριφορών τα οποία μας αποτρέπουν από το να πραγματοποιήσουμε βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους που έχουμε θέσει ή θέλουμε να θέσουμε για τον εαυτό μας. Αυτά τα μοτίβα έχουν μια ισχυρή θέση στη ζωή μας καθώς μας δημιουργούν ένα αίσθημα ασφάλειας και φοβόμαστε να τα αποβάλλουμε. Πολλά από αυτά τα μαθημένα μοτίβα δημιουργούνται κατά την παιδική ηλικία και λειτουργούν ως μηχανισμοί προστασίας για να δημιουργήσουν το αίσθημα της ασφάλειας στο παιδί, αλλά στην ενήλικη πλέον ζωή του ατόμου, τα μοτίβα αυτά δεν εξυπηρετούν με κάποιον λειτουργικό τρόπο και χρειάζεται να αποβληθούν από τη ζωή. Το παρακάτω παράδειγμα θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο για την κατανόηση του αυτό-σαμποτάζ:

Όταν ένα παιδί φοβάται κάτι, συνηθίζει να κρύβεται μέσα σε ένα ντουλάπι, στο δωμάτιο του, κάτω από την κουβέρτα του. Στη συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του, το παιδί νιώθει μια ασφάλεια με την εξαφάνισή του και για αυτό το λόγο ενισχύεται αυτό το μοτίβο της συμπεριφοράς. Όσο μεγαλώνει όμως το παιδί και διανύει πλέον την ενήλικη ζωή, συνεχίζει να κρύβεται κάθε φορά που νιώθει φοβισμένος ή αγχωμένος. Αυτό φέρει ως αποτέλεσμα την αποφυγή οποιασδήποτε συζήτησης που θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη για την αντιμετώπιση μιας κατάστασης και κατά επέκταση την απομάκρυνσή του από τα αγαπημένα του πρόσωπα (π.χ. Ένας άνθρωπος έρχεται σε σύγκρουση με ένα αγαπημένο πρόσωπο και αντί να κινητοποιήσει μια συζήτηση για να λυθεί η παρεξήγηση, επιλέγει να φύγει αθόρυβα, χωρίς να εκφράσει οποιαδήποτε σκέψη ή συναίσθημα). 

Με ποιους τρόπους συμβαίνει το αυτό-σαμποτάζ;

1.Υψηλές προσδοκίες 

Θέτοντας υψηλές προσδοκίες για τον εαυτό μας και τους άλλους ανθρώπους γύρω μας, οδηγούμαστε συχνά στην ματαίωση των προσδοκιών μας και στο αίσθημα της απογοήτευσης. Πριν θέσουμε έναν στόχο, χρειάζεται να σκεφτούμε αν αυτός ο στόχος ή αυτό που περιμένουμε στη ζωή μας είναι ρεαλιστικό ή μη ρεαλιστικό. 

2.Αναβλητικότητα 

Η αναβλητικότητα είναι η συμπεριφορά που οδηγείται ένας άνθρωπος όταν θέλει να αποφύγει κάτι που τον αγχώνει και τον στρεσάρει. Αποτελεί έναν μηχανισμό αντιμετώπισης του άγχους που στόχο έχει να αναβάλει οποιοδήποτε αρνητικό συναίσθημα και να καθυστερήσει τις εργασίες, οι οποίες του προκαλούν άγχος. Η συγκεκριμένη συμπεριφορά μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε σοβαρή απώλεια της παραγωγικότητας, στην αίσθηση της ενοχής και της κρίσης κ.α. 

3.Φόβος αποτυχίας

Ο φόβος της αποτυχίας οφείλεται συνήθως σε προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες και μπορεί να ασκήσει έντονη επιρροή σε κάθε επιλογή η προσπάθεια που θέλει να κάνει κάποιος άνθρωπος για τη ζωή του. Ο συγκεκριμένος φόβος έχει την τάση να παρεμβαίνει στις σκέψεις μας και μας αποτρέπει συχνά από τους στόχους μας δημιουργώντας το αίσθημα της ανικανότητας και της ανεπάρκειας, καθώς επίσης μας δημιουργεί την απειλή της αποτυχίας και της γελιοποίησης. 

4.Εστίαση στις αρνητικές σκέψεις 

Όταν ένας άνθρωπος αγχώνεται, κατασκευάζει στο μυαλό του διαστρεβλωμένες σκέψεις, δημιουργώντας επαναλαμβανόμενα δυσλειτουργικά μοτίβα σκέψης. Ο φαύλος κύκλος των αρνητικών σκέψεων απορροφά όλη την ενέργεια του ατόμου και δεν του επιτρέπει να μείνει προσηλωμένος στον στόχο του με αποτέλεσμα να οδηγείται σταδιακά σε αυτό που φοβόταν (Αυτοεκπληρούμενη Προφητεία). Σύμφωνα με την Αυτοεκπληρούμενη Προφητεία, οι αρνητικές- διαστρεβλωμένες σκέψεις προκαλούν στο άτομο μια νέα συμπεριφορά, η οποία οδηγεί στο να γίνει πραγματικότητα η αρχική λανθασμένη σύλληψη της κατάστασης με αποτέλεσμα να επιβεβαιώνονται οι αρχικές του σκέψεις. Με ποιο απλά λόγια, όταν σκεφτόμαστε κάτι αρνητικό οδηγούμαστε μεθοδικά προς αυτό, ενώ αν επικεντρωθούμε στον στόχο μας κάνοντας ρεαλιστικές σκέψεις, μπορούμε να φτάσουμε σε αυτόν με μεγαλύτερη ευκολία και επιτυχία. 

Να θυμάσαι πως το μοναδικό εμπόδιο στους στόχους σου είναι ο ίδιος σου ο εαυτός. Μη φοβάσαι να διεκδικήσεις την ευτυχία σου και όσα έχεις ονειρευτεί για εσένα.

H Δωροθέα Λαζαρίδου είναι Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας και Ψυχοθεραπεύτρια και ειδικεύεται στην Συστημική θεραπεία. Σπούδασε στο τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικών Επιστημών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου και ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας του University of East London. Έχει πιστοποιηθεί σε προγράμματα Παιδοψυχολογίας, Παιδικής Κακοποίησης και Ψυχοσωματικής Ιατρικής. Διατηρεί ιδιωτικό γραφείο συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας στη κέντρο της Θεσσαλονίκης.