Σταμάτα να Ντρέπεσαι

Από τη Στεφανία Τσαουσίδου, Life Coach Θετικής Ψυχολογίας

Τι είναι ντροπή;

Η ντροπή είναι μια σύνθετη συναισθηματική κατάσταση που δημιουργεί μια αίσθηση ότι δε μπορούμε να πετύχουμε κάποια επιθυμητή κατάσταση. Επηρεάζει τη ζωή μας με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Οι σκέψεις μας είναι εστιασμένες σε μας και αισθανόμαστε ότι έχουμε κάνει κάτι κακό ή λάθος. Αυτό δημιουργεί αισθήματα ανησυχίας και ανασφάλειας.

Διαφορά Ντροπής και Ενοχής

Είναι σημαντικό να ξεχωρίσουμε την ντροπή, από την ενοχή. Η ντροπή και η ενοχή είναι διαφορετικές συναισθηματικές εμπειρίες που οδηγούν σε πολύ διαφορετικά ψυχολογικά και συμπεριφορικά αποτελέσματα.

Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό που διακρίνει τη ντροπή από την ενοχή είναι το αντικείμενο της εστίασης. Δηλαδή, ένα άτομο που βιώνει ντροπή είναι πιθανό να σκεφτεί «είμαι κακός άνθρωπος» ενώ κάποιος που βιώνει ενοχές είναι πιθανό να σκεφτεί «έκανα ένα κακό πράγμα». Η εμπειρία της ντροπής ενθαρρύνει σκέψεις κριτικής του εαυτού που είναι εξευτελιστικές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας ως ελαττωματικό.

Πότε η ντροπή είναι πρόβλημα στη ζωή σου;

Η ντροπή γίνεται πρόβλημα όταν εσωτερικεύεται και οδηγεί σε μια υπερβολικά σκληρή κριτική του εαυτού του. Αυτός ο εσωτερικός κριτής μπορεί να σου πει ότι είσαι κακός άνθρωπος ή ότι δεν αξίζεις.

Τι προκαλεί την ντροπή;

Υπάρχουν διάφορες πιθανές αιτίες κάποιες που είναι παροδικές και άλλες που μπορεί να προέρχονται από την παιδική ηλικία. Μερικές από τις πιθανές αιτίες ντροπής:

– Απόρριψη από τους άλλους
– Παιδικό τραύμα ή παραμέληση
– Δεν ανταποκρίνεσαι στα υπερβολικά υψηλά πρότυπα που θέτεις για τον εαυτό σου
– Οποιαδήποτε διαταραχή ψυχικής υγείας που περιλαμβάνει αυτοκριτική

Πώς μας επηρεάζει

1. Στην υγεία μας

Η ντροπή μπορεί να επηρεάσει τόσο την σωματική όσο και την ψυχολογική μας υγεία. Όταν αισθάνεσαι διαρκώς ντροπή, οδηγεί σε αυξημένο άγχος, στρες και κατάθλιψη. Επηρεάζει όμως και το σώμα μας διότι μπορεί να αμελήσουμε να ασκηθούμε, να φροντίσουμε το σώμα μας ή να καταναλώσουμε υγιείς τροφές.

2. Στην αυτοεκτίμηση μας

Όταν κάποιος νιώθει ντροπή τον κάνει και αισθάνεται ανασφαλής, ανάξιος και ανεπαρκής. Επομένως επηρεάζει αρνητικά την αυτοεκτίμηση μας. Αυτός ο εσωτερικός κριτής δεν μας αφήνει να απολαύσουμε τη ζωή μας.

3. Στις κοινωνικές μας σχέσεις

Όταν κάποιος χαρακτηρίζει τον εαυτό ως ντροπαλό τον οδηγεί να απομονώνεται και να αισθάνεται μοναξιά. Ένας ντροπαλός άνθρωπος δυσκολεύεται να εκφράσει ανοιχτά τα συναισθήματα του και τις ανασφάλειες του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποφεύγει τις κοινωνικές επαφές.

Θέλεις να νιώθεις λιγότερη ντροπή; 3 βήματα να την αντιμετωπίσεις

Υπάρχουν τρία βήματα που μπορούν να σε βοηθήσουν να την διαχειριστείς. Το πρώτο είναι να δείξεις φιλοπεριέργεια για τη ντροπή που νιώθεις αντί να την αποφύγεις. Το δεύτερο είναι να την καλωσορίσεις – να την αγκαλιάσεις και το τρίτο, το πιο σημαντικό, είναι να την αποδεχτείς.

1 Δείξε φιλοπεριέργεια

Το πρώτο βήμα είναι την κατανοήσεις. Αυτό είναι σημαντικό γιατί θα είναι αδύνατο να θεραπεύσεις την ντροπή, αν δεν την έχεις αναγνωρίσει τι είναι. Να κατανοήσεις από πού προέρχεται και πώς επηρεάζει τις τρέχουσες αποφάσεις σου (μέσω συναισθηματικών αναμνήσεων). Αυτό μπορεί να βοηθήσει πολύ στο να σταματήσει η ντροπή να κυβερνά τη ζωή σου.

Ένας τρόπος να το πετύχεις είναι να αρχίσεις να προσέχεις τα συναισθήματα σου σε διαφορετικές καταστάσεις. Πότε νιώθεις ντροπή; Όταν νιώθεις ντροπή, πώς αντιδράς ή πώς νιώθεις;

Εάν δεν είσαι σίγουρη, κράτησε ημερολόγιο. Δηλαδή μπορείς να γράψεις για γεγονότα από το παρελθόν που ένιωθες ντροπή ή που σε επηρεάζουν σήμερα. Γράψε σκέψεις που έκανες και πώς αντιδρούσες. Έπειτα αφιέρωσε λίγο χρόνο να εξετάσεις πώς εξακολουθεί να σε επηρεάζει σήμερα όσον αφορά την τρέχουσα ντροπή. Τι σε δίδαξαν οι προηγούμενες καταστάσεις για σένα; Αυτό θα σου δώσει διαύγεια ώστε να την διαχειριστείς καλύτερα.

2 Αγκάλιασε την ντροπή

Όταν έχεις εντοπίσει και αναγνωρίσει την ντροπή, ήρθε η ώρα να εργαστείς για να «αγκαλιάσεις» την ντροπή. Αν και αυτό μπορεί να φαίνεται αντιφατικό, για να θεραπεύσεις το αίσθημα της ντροπής, είναι απαραίτητο να βγάλεις αυτά τα συναισθήματα από τον εσωτερικό σου κόσμο προς τα έξω. Είναι φυσικό να αμύνεσαι και να αντιστέκεσαι όταν κάνεις αυτή τη δουλειά. Επομένως, είναι σημαντικό να δείξεις στον εαυτό σου αγάπη, αποδοχή και να περιτριγυρίσεις τον εαυτό σου με ανθρώπους που θα σε στηρίξουν.

Χρειάζεσαι ανθρώπους που σε πλημμυρίζουν με αγάπη άνευ όρων. Εάν δεν το έχεις ήδη στη ζωή σου, αναζήτησε το από φίλους, οικογένεια ή ακόμα και μια ομάδα υποστήριξης.

Όταν το κάνεις αυτό:

• Μην αποφεύγεις τη ντροπή που νιώθεις. Αντίθετα, μίλησε για τα συναισθήματα σου και μοιράσου τα με κάποιον που νιώθεις ασφαλής να του ανοιχτείς.
• Να θυμάσαι ότι η αγάπη για τον εαυτό σου πρέπει να είναι άνευ όρων όταν νιώθεις ντροπή.
• Να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου και με τους άλλους ανθρώπους. Εάν αισθάνεσαι άβολα να κάνεις αυτά τα πράγματα μόνος σου, σκέψου να μιλήσεις με έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

3 Η Αποδοχή

Να ξέρεις ότι όταν περνάς από αυτή τη διαδικασία, είναι σημαντικό να επανεξετάσεις τις πεποιθήσεις και τη στάση σου προς τον εαυτό σου. Αυτή είναι η στιγμή να αρχίσεις να απορρίπτεις τις παλιές πεποιθήσεις για εσένα. Αντίθετα, αποδέξου τη νέα σου πραγματικότητα ότι είσαι επαρκής και αξιαγάπητος ακριβώς όπως είσαι.

Τελικές σκέψεις – Συμπέρασμα

H ντροπή είναι ένα παγκόσμιο συναίσθημα και ο καθένας από μας το βιώνει διαφορετικά και σε διαφορετικό βαθμό. Εάν η ντροπή είναι ένα πρόβλημα για εσένα, είναι καιρός και μπορείς να το αλλάξεις. Χρειάζεται μόνο να το αποφασίσεις και να αρχίσεις να εργάζεσαι για να αλλάξεις τις σκέψεις, τις πεποιθήσεις και τη στάση σου απέναντι στον εαυτό σου.

Πηγές

• Fessler, D. M. T. (2004). Shame in two cultures: implications for evolutionary approaches. J. Cogn. Cult. 4, 207–262. doi: 10.1163/1568537041725097
• Oaten, M., Stevenson, R., and Case, T. (2009). Disgust as a disease-avoidance mechanism. Psychol. Bull. 135, 303–321. doi: 10.1037/a0014823
• Tangney, J. P., Stuewig, J., and Mashek, D. J. (2007). Moral emotions and moral behavior. Annu. Rev. Psychol. 58, 345–372. doi:10.1146/annurev.psych.56.091103.070145
• Gilbert, P. (1998). “What is shame? Some core issues and controversies,” in Shame: Interpersonal Behavior, Psychopathology, and Culture, eds P. Gilbert and B. Andrews (New York, NY: Oxford University Press), 3–38.
• Cibich M, Woodyatt L, Wenzel M. Moving beyond “shame is bad”: How a functional emotion can become problematic. Soc Personal Psychol Compass. 2016;10(9):471-483. doi:10.1111/spc3.12263
• LeBlanc VR. The relationship between emotions and learning in simulation-based education. Simulation in Healthcare. 2019;14(3):137-139. Wang H, Zhao Q, Mu W, Rodriguez M, Qian M, Berger T. The effect of shame on patients with social anxiety disorder in internet-based cognitive behavioral therapy: Randomized controlled trial. JMIR Mental Health. 2020;7(7):e15797. doi:10.2196/15797