1. Εκτός από δικηγόρος Παρ. Αρείω Πάγω, είσαι και διαπιστευμένη διαμεσολαβήτρια. Μίλησε μας για το ρόλο του διαμεσολαβητή.
Τα περιθώρια του νομικού μας συστήματος διευρύνονται προκειμένου να αγκαλιάσουν νέους θεσμούς και πρακτικές συνεργατικής επίλυσης των αστικών και εμπορικών διαφορών, όπως είναι η διαμεσολάβηση. Η διαμεσολάβηση είναι μία εμπιστευτική, ευέλικτη αλλά και συνάμα διαρθρωμένη διαδικασία κατά την οποία ο ειδικά εκπαιδευμένος διαμεσολαβητής, ουδέτερος και αμερόληπτος, διευκολύνει την επικοινωνία των εμπλεκομένων μελών και βοηθά στις μεταξύ τους διαπραγματεύσεις.
Ο διαμεσολαβητής διευκολύνει την επικοινωνία, καλλιεργεί την ενσυναίσθηση και την αλληλοκατανόηση, βοηθά τα μέρη στη σύγκλιση των αποκλίνοντων συμφερόντων τους και στην εύρεση από τα ίδια λύσης κοινά αποδεκτής. Επικεντρώνεται στους λόγους για τους οποίους τα μέρη που συγκρούονται έχουν κλιμακώσει τη μεταξύ τους ένταση – όχι με σκοπό να κρίνει τη συμπεριφορά τους, αλλά με σκοπό να τα «εκπαιδεύσει» προκειμένου να μπορέσουν τα ίδια να αντιληφθούν το πώς έφτασαν στο συγκεκριμένο σημείο.
Έργο του διαμεσολαβητή είναι αφού εξασφαλίσει τη δημιουργία ενός κλίματος ασφάλειας και εμπιστοσύνης, συγκεντρώνοντας πληροφορίες από τα μέρη, να αναλύσει τις αιτίες της σύγκρουσης και στη συνέχεια να την επανασυνθέσει, να διαπιστώσει ποιο τμήμα της σύγκρουσης είναι το πιο ουσιώδες, και να επιλέξει τον κατάλληλο τρόπο διαχείρισής του.
Μετά την ανάλυση της σύγκρουσης και των αιτιών της, ο διαμεσολαβητής θα οδηγήσει τα μέρη με τις κατάλληλες τεχνικές και δεξιότητες στο στάδιο των διαπραγματεύσεων, όπου τα εμπλεκόμενα μέρη θα διαπραγματευτούν βάσει συμφερόντων και αναγκών. Στόχος της διαμεσολάβησης είναι να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες ώστε τα μέρη να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τα πραγματικά τους συμφέροντα και ανάγκες και να πάρουν μέρος σε μια διαπραγμάτευση που στόχο θα έχει πρωτίστως την ικανοποίησή τους.
2. Πότε ενδείκνυται και για ποιους λόγους η διεξαγωγή διαμεσολάβησης;
H Διαμεσολάβηση μπορεί να αποτελέσει κύριο μέσο αποτελεσματικής και βιώσιμης επίλυσης των διαφορών με τη μεγαλύτερη στατιστικά ποσόστωση επιτυχίας στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όλες οι διαφορές ιδιωτικού δικαίου μπορούν να υπαχθούν σε διαμεσολάβηση με συμφωνία των μερών, εάν αυτά έχουν την εξουσία να διαθέτουν το αντικείμενο της διαφοράς και η συμφωνία υπαγωγής της διαφοράς σε διαμεσολάβηση αποδεικνύεται με έγγραφο ή από τα πρακτικά του δικαστηρίου.
Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα της Διαμεσολάβησης είναι η εκούσια φύση της διαδικασίας. Τα μέρη επιλέγουν να προσέλθουν στη διαμεσολάβηση και μπορούν επίσης να επιλέξουν εάν επιθυμούν να αποχωρήσουν. Γνωρίζουν ότι αν δεν επιθυμούν να επιλύσουν τη διαφορά τους, δεν είναι υποχρεωμένοι να το κάνουν, αλλά γνωρίζουν επίσης ότι αν αποχωρήσουν από μια διαμεσολάβηση χάνουν τη δυνατότητα που έχουν να επιλέξουν τα ίδια τους όρους της επίλυσης.
Τα μέρη πρέπει να γνωρίζουν ότι αν δεν επιλύσουν τη διαφορά τους στη διαμεσολάβηση, υπάρχει ο κίνδυνος προσφυγής στη δικαστική οδό, όπου ένα δικαστής θα πάρει μια νομικά δεσμευτική και εκτελεστή απόφαση επί της οποίας δεν έχουν κανένα λόγο. Άρα στη Διαμεσολάβηση τα μέρη έχουν τον λόγο επί της τελικής συμφωνίας διότι τα ίδια τη διαμορφώνουν.
Η διαδικασία της διαμεσολάβησης έχει εμπιστευτικό χαρακτήρα, δεν τηρούνται πρακτικά και οι πληροφορίες που αντλεί ο διαμεσολαβητής κατά τις επαφές του με το ένα μέρος δεν κοινολογούνται στο άλλο μέρος χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του. Προβλέπεται επίσης η εκτελεστότητα των συμφωνιών που προκύπτουν από τη διαμεσολάβηση, το απόρρητο αυτής και τα αποτελέσματα της στην παραγραφή και τις αποσβεστικές προθεσμίες. Στόχος της διαμεσολάβησης είναι να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες ώστε τα μέρη να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τα πραγματικά τους συμφέροντα και ανάγκες και να πάρουν μέρος σε μια διαπραγμάτευση που στόχο θα έχει πρωτίστως την ικανοποίησή τους.
3. Είσαι σε δύο τομείς εξίσου ισχυρούς και αρκετά ανδροκρατούμενους. Πώς έχεις καταφέρει να ξεχωρίσεις και τι θυσίες χρειάστηκαν για να πετύχεις;
Αγάπησα τη διαμεσολάβηση και ασχολήθηκα για πολλά χρόνια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό με την προώθηση, την εφαρμογή και τη διδασκαλία της, παρόλες της αμφισβητήσεις, τα εμπόδια και το βαθμό κοινωνικής δυσπιστίας απέναντι σε ένα νέο θεσμό. Δεν ένιωσα ποτέ ότι με εμπόδισαν κλισέ και στερεότυπα, τουναντίον ένιωσα συντονισμένη με τις κοινωνικές, πολιτιστικές και οικονομικές εξελίξεις. Με πολλή χαρά παρατηρώ ότι ολοένα και περισσότερες γυναίκες πιστεύουν στη δύναμη τους, αναλαμβάνουν θέσεις ευθύνης, συμβάλλουν στην αλλαγή της εργασιακής κουλτούρας και υπερασπίζονται τον εαυτό τους και τα δικαιώματα τους.
4. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο σου «Διαμεσολάβηση, Από τη Θεωρία στην Πράξη» από τις Εκδόσεις της Νομικής Βιβλιοθήκης. Τι σε οδήγησε στην συγγραφή του και τι θα αποκομίσει ο αναγνώστης διαβάζοντάς το;
Έχοντας εντρυφήσει τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής μου στην έρευνα, στην εκπαίδευση και στην εφαρμογή της διαμεσολάβησης, αποφάσισα να την καταγράψω με απλό και κατανοητό ελπίζω τρόπο, ακολουθώντας μία πορεία συστηματική, από τη Θεωρία στην Πράξη, όπως προδίδει και ο τίτλος του βιβλίου, απευθυνόμενη όχι μόνο σε διαμεσολαβητές, αλλά και σε όποιον αναλαμβάνει την επίλυση συγκρούσεων. Ο άμεσος λόγος γραφής ακολουθεί τη ροή της διδασκαλίας, απευθυντέος σε όσους συμμετέχουν σε πρόγραμμα εκπαίδευσης, σε ήδη διαπιστευμένους διαμεσολαβητές, αλλά και σε όσους αναλαμβάνουν το ρόλο συμφιλιωτή σε διαπροσωπικές, δια ομαδικές ή διεθνείς συγκρούσεις.
Καθώς η διδακτική προσέγγιση της διαμεσολάβησης απαιτεί διαισθητική και διεισδυτική μάθηση και είναι διεπιστημονική, το βιβλίο καλύπτει πολλές θεματικές, όπως το Νομοθετικό Πλαίσιο σε Κοινοτικό και Εθνικό Πλαίσιο, τη Διαδικασία της Διαμεσολάβησης δια Ζώσης και με Ηλεκτρονικά Μέσα, τις Δεξιότητες και τις Τεχνικές του Διαμεσολαβητή, τις Τεχνικές Διαπραγμάτευσης και Επικοινωνίας, την Άρση του Αδιεξόδου στο Στάδιο των Διαπραγματεύσεων, τις Βασικές Έννοιες της Ψυχολογίας στη Διαμεσολάβηση, τη Διαχείριση των Συγκρούσεων, των Συναισθημάτων και των Προσδοκιών των Μερών και τον Ρόλο του Νομικού Παραστάτη στη Διαδικασία. Σκοπός του βιβλίου είναι να βοηθήσει τους νέους διαμεσολαβητές να κατανοήσουν κατά τρόπο απλό αλλά και συστηματικό τη διαδικασία, τη θεωρία της επιβοηθούμενης διαπραγμάτευσης, την ανάλυση και επανασύνθεση των συγκρούσεων.
H Ζωή Γιαννοπούλου είναι δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω, κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος και Διδακτορικού Τίτλου στο Εμπορικό και Οικονομικό Δίκαιο. Είναι Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια και Εκπαιδεύτρια Διαμεσολαβητών του Υπουργείου Δικαιοσύνης, διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Επίλυσης Συγκρούσεων και διαμεσολαβήτρια στο Διεθνές Κέντρο Επίλυσης Διαφορών Επενδυτών της Παγκόσμιας Τράπεζας.