Από τη Lydia Kyriakopoulos, Fashion Psychologist.
Η αντίληψη που έχουμε για την εικόνα του σώματος μας είναι άμεσα συνυφασμένη με τη ψυχική μας υγεία και κατά συνέπεια επηρεάζει σημαντικές πτυχές της καθημερινότητας μας. Ο τρόπος που βλέπουμε τον εαυτό μας στο καθρέφτη αλλά και το πώς αντιλαμβανόμαστε τη συγκεκριμένη εικόνα και την αναλύουμε στο μυαλό μας, είναι άραγε “υγιής”; Είναι απόλυτα φυσιολογικό, και έχει συμβεί σε όλους μας ανεξαιρέτως, να παρατηρούμε ανά περιόδους σημεία στο σώμα μας που κατά την άποψη μας θα μπορούσαμε να βελτιώσουμε με φυσικό τρόπο. Πόσο απέχει αυτή η διαπίστωση, όμως, από τη πλήρη διαστρέβλωση της εντύπωσης της εικόνας μας στο μυαλό; Από νεαρή ηλικία, τείνουμε να εσωτερικεύουμε τα συγκεκριμένα μηνύματα με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε θετική ή αρνητική εικόνα του σώματος μας. Συνεπώς, είναι πολύ σημαντικό να έχουμε μια υγιή εικόνα για το σώμα μας καθώς αυτό αποτελεί ένα καίριο μέρος της ψυχικής μας ευεξίας αλλά και της πρόσληψης των διατροφικών διαταραχών.
Πιο συγκεκριμένα, η “εικόνα του σώματος” ή αλλιώς “body image”, αποτελεί τη νοητική αναπαράσταση που δημιουργεί ένα άτομο για την εξωτερική του εμφάνιση που μπορεί να έχει ή να μην έχει και καμία συνοχή με το πως εμφανίζεται στην πραγματικότητα. Η ρεαλιστική ή μη εικόνα αυτή επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, όπως, από τη στάση των γονιών απέναντι στο άτομο, άλλες πρώιμες εμπειρίες και κυρίως εσωτερικά στοιχεία όπως τα συναισθήματα και η διάθεση του. Μια σοβαρή μορφή κακής εικόνας σώματος ονομάζεται “σωματική δυσμορφική διαταραχή” όπου το άτομο βιώνει μια έντονη δυσαρέσκεια για ένα ελαφρύ και ίσως μη ανιχνεύσιμο από τρίτους, ελάττωμα στην εμφάνιση του το οποίο γίνεται σοβαρή εμμονή.
Ο ρόλος της ψυχολογίας της μόδας στην εικόνα του σώματος:
Η ψυχολογία μόδας (Fashion Psychology) ασχολείται με τη μελέτη και αντιμετώπιση του τρόπου με τον οποίο το χρώμα, η εικόνα, το στυλ και τα πρότυπα ομορφιάς επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά βάσει πάντοτε πολιτιστικών κανόνων και λαμβάνοντας υπόψιν τις αντίστοιχες πολιτιστικές ευαισθησίες. Ο συγκεκριμένος τομέας, εάν και πρόσφατος, γνωρίζει φοβερή αναγνώριση, φαινόμενο στο οποίο έχει συμβάλει το γεγονός πως οι καταναλωτές γίνονται ολοένα και πιο επικριτικοί ως προς τη βιομηχανία της μόδας, και αναγνωρίζουν την κάπως “παρεξηγημένη” στάση της σε θέματα περί εικόνας του σώματος καθώς και ζητήματα φυλής.
Ο ρουχισμός έχει εξελιχθεί από κάτι άκρως λειτουργικό, στην πιο συναρπαστική βιομηχανία. Καθώς το ανθρώπινο γένος έχει αναπτυχθεί και οι βασικές του ανάγκες συναντιούνται, υπάρχει μεγαλύτερο κίνητρο για να ανήκουν οι άνθρωποι σε ομάδες, να έχουν υψηλότερη αυτοπεποίθηση και αυτοπραγμάτωση. Η μόδα κατ’ επέκταση, επηρεάζει όχι μόνο το πως αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τους γύρω μας, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αποφασίζουμε να κινηθούμε στο κόσμο αυτό.
Η επιρροή της μόδας στην εικόνα του σώματος:
Διάφοροι παράγοντες στη βιομηχανία της μόδας επηρεάζουν την καταναλωτική συμπεριφορά. Τα τελευταία χρόνια, και περισσότερο πρόσφατα κατά την περίοδο της πανδημίας, τα άτομα έχουν τη δυνατότητα να αναζητούν έμπνευση όχι μόνο στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και τον τύπο αλλά κυρίως στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κατά συνέπεια, οι καταναλωτές και ιδιαίτερα οι νεότεροι, εκτίθενται σε φωτογραφήσεις μόδας οι οποίες είναι ως γνωστόν αρκετά παραποιημένες ώστε να επιτευχθεί ένα θελκτικό τελικό αποτέλεσμα. Οι περισσότερες διασημότητες που ακολουθούμε στα κοινωνικά δίκτυα παρουσιάζουν μια ιδανική ζωή με συμμετρικές και αψεγάδιαστες φιγούρες, μαγευτικές εμπειρίες στην καθημερινότητα που συνοδεύονται από την απόλυτη ξενοιασιά. Παρότι είμαστε συνειδητοποιημένοι και αναγνωρίζουμε πως πολλά από τα προαναφερθέντα στοιχεία είναι σχεδιασμένα προσεκτικά για θέματα διαφήμισης και προώθησης του ατόμου ή του προϊόντος που παρουσιάζεται στην εκάστοτε φωτογραφία, επηρεαζόμαστε ασυναίσθητα από όλο αυτό το αποτέλεσμα.
Αναμφισβήτητα για τους καταναλωτές, είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να παρακολουθούν ορισμένα πρόσωπα και καμπάνιες που τους συστήνουν νέες εταιρίες μόδας και μάλιστα σε πολύ προσιτές τιμές. Τί γίνεται όμως όταν αντιλαμβανόμαστε πως παρασυρόμαστε από όλη αυτή την “καλοστημένη επιχείρηση”; Ενώ οι παραπάνω δραστηριότητες έχουν ως στόχο να υποστηρίζουν την τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων των καταναλωτών, παράλληλα προσφέρουν και υπερ-έκθεση σε ανάλογες εικόνες μόδας οι οποίες σε μεγάλο ποσοστό οδηγούν σε ανησυχίες για τη δική μας εμφάνιση.
Η απεικόνιση των καταναλωτών στη μόδα:
Τα αυξανόμενα επίπεδα “σωματικής δυσαρέσκειας” συνδέονται, λοιπόν, με την συχνή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης καθώς και μιας συνολικής κουλτούρας που εκτιμά ιδιαίτερα τη νεότητα και αναδεικνύει πως η ομορφιά συσχετίζεται απόλυτα με την ευτυχία και την επιτυχία. Εν έτη 2022, η γήρανση απεικονίζεται ακόμα ως μια “ασθένεια” που πρέπει να μας τρομοκρατεί και να την καταπολεμούμε με κάθε κόστος ενώ οι μεγαλύτερες γυναίκες κυρίως, δεν απεικονίζονται σε καμπάνιες που σχετίζονται με το ρούχο αλλά σε εκείνες που προβάλλουν το πριν και το μετά της χρήσης μιας κρέμας αντιγήρανσης.
Η σύγχρονη κουλτούρα σε μεγάλο βαθμό υποστηρίζει πως η νεανικότητα είναι άμεσα συνυφασμένη με την ομορφιά, και αυτό το μήνυμα έχει τη τάση να οδηγεί τις γυναίκες σε σοβαρή απώλεια αυτοπροσδιορισμού. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία καταναλωτές, όμως, όπως είναι φυσικό, έχουν αυξημένη αγοραστική δυνατότητα την οποία και θα αξιοποιούσαν σε σημαντικότερο βαθμό εάν οι σχεδιαστές, οι έμποροι και οι διαφημιστές τους είχαν εντάξει περισσότερο στις εικόνες μόδας.
Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης:
Ο άνθρωπος είναι ένα εξαιρετικά κοινωνικό είδος και αποζητά τη σύνδεση. Λαμβάνοντας υπόψη πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν το ιδανικό περιβάλλον για την αλληλοεπικοινωνία, δεν είναι περίεργο πως επιχειρήσεις από όλους τους κλάδους τα χρησιμοποιούν με σκοπό το μάρκετινγκ. Το διαδύκτιο προσφέρει πολλά καλά μα ένα σοβαρό ζήτημα αποτελεί η συνεχής κοινωνική σύγκριση των χρηστών. Μελέτες έχουν δείξει πως οι χρήστες των κοινωνικών μέσων δικτύωσης, που εμπεριέχουν κυρίως οπτικό περιεχόμενο, αισθανόντουσαν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση πριν ξεκινήσουν τη χρήση των εφαρμογών αυτών. Επίσης, δηλώνουν πως ήταν πιο ευτυχισμένοι όταν δεν γνώριζαν τόσο καλά κοινωνικά τα άτομα με τα οποία αλληλεπιδρούσαν. Παρατηρείται, λοιπόν, πως τα άτομα που είναι ενεργά στο διαδύκτιο, καταβάλλονται από μια αίσθηση πίεσης και αυξημένης αυτοκριτικής για το σώμα τους. Η συνεχής σύγκριση τους ωθεί στο να έχουν μεγαλύτερη ανασφάλεια για την εικόνα τους και να θεωρούν πως το τέλειο σώμα είναι ένα, είναι αυτό το στερεοτύπων και πρέπει με κάθε κόστος να το αποκτήσουν ώστε να αυξήσουν τα επίπεδα αυτοεκτίμησης τους.
Αυτή η αντικειμενοποίηση που είναι διάχυτη στις ημέρες μας, συνδέεται άμεσα με την εντύπωση των καταναλωτών περί ιδανικού σώματος, και προκαλεί στο άτομο μέχρι και αισθήματα που σχετίζονται με τη ντροπή. Η συγκεκριμένη αίσθηση γνωστή και ως “body shame”, προκαλεί μεγάλο άγχος στο άτομο και μειώνει δραστικά την αυτοπεποίθηση του. Η επιρροή μπορεί να είναι τόσο σημαντική που δεν είναι απίθανο να οδηγήσει και σε μειωμένο σεξουαλικό ενδιαφέρον. Συνεπώς, η πιο ευρεία χρήση εικόνων στο χώρο της μόδας, πέρα από στερεότυπα και ιδανικά, θα μπορούσε να φέρει δραστικές αλλαγές τόσο στη ψυχοσύνθεση όσο και στη συμπεριφορά των καταναλωτών.
Γοητευμένη τόσο από την επιστήμη της ψυχολογίας όσο και από το χώρο της μόδας, είχε την τιμή να συνεργαστεί στενά με την ιδρύτρια και γκουρού της Ψυχολογίας της Μόδας (Fashion Psychology), Dr. Carolyn Mair. Επαγγελματικά, έχει συνεργαστεί με πολλές επιχειρήσεις, τόσο τοπικές όσο και high-end διεθνείς, καθώς και με διαφημιστικές εταιρείες, παρέχοντας υπηρεσίες συμβουλευτικές και ερευνητικές, ιδιαίτερα στο τομέα εξειδίκευσής της, την Ψυχολογία του Χρώματος (Color Psychology). Σε ατομικό επίπεδο, στόχος της είναι να παρέχει μια βαθύτερη κατανόηση των αμοιβαίων επιρροών μεταξύ της μόδας και της ανθρώπινης συμπεριφοράς ώστε να παρακινήσει τα άτομα να αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και να συμβάλουν σε μια πιο ηθική και βιώσιμη βιομηχανία, χρησιμοποιώντας τη μόδα ως “όχημα” για τη βελτίωση της ευημερίας τους. Σε εταιρικό επίπεδο, ο σκοπός είναι η καλύτερη κατανόηση του καταναλωτή και των αναγκών του, συνδυάζοντας βαθιές γνώσεις τόσο από την επιστήμη της Ψυχολογίας όσο και από το χώρο της μόδας, με απώτερο στόχο τη παροχή δημιουργικών και καινοτόμων λύσεων που θα αναπτύξουν την επιχείρηση.
