Τοξικές Σχέσεις: Σημάδια που θα σε Προστατέψουν από Αυτές

Από τη Δωροθέα Λαζαρίδου, Ψυχοθεραπεύτρια.

Μια από τις βασικές ανάγκες του ανθρώπου για να μπορέσει να φτάσει στην αυτοπραγμάτωση (δηλ. στην αίσθηση της πληρότητας), είναι η κοινωνικοποίηση. Ένας άνθρωπος κατά την διάρκεια της ζωής του συναντά πολλούς και διαφορετικούς χαρακτήρες του ανθρώπινου είδους. Για να διατηρήσουμε μια σχέση σε διάρκεια ετών, χρειάζεται να νιώθουμε πως παίρνουμε κάτι σημαντικό από την σχέση αυτή. Υπάρχουν όμως και οι σχέσεις που ενώ λαμβάνουμε από αυτές κυρίως αρνητικά συναισθήματα, μας κρατούν δέσμιους, νιώθοντας ανικανότητα να ξεφύγουμε από αυτές. Αυτές οι σχέσεις χαρακτηρίζονται ως τοξικές σχέσεις και το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ότι δημιουργούν στο άτομο ένα δυσάρεστο και πολλές φορές ασφυκτικό συναίσθημα.

Με τον όρο “τοξικό”, εννοούμε οτιδήποτε μπορεί να δηλητηριάσει ή να καταστρέψει τον οργανισμό μας. Στην περίπτωση των τοξικών σχέσεων, ο όρος αυτός αφορά κυρίως την ψυχική δηλητηρίαση που μπορεί να υποστεί κανείς στην περίπτωση που επιτρέψει έναν  άνθρωπο με τοξική συμπεριφορά να εισέλθει στην ζωή του και να τον καταστρέψει ψυχικά. Αυτό συμβαίνει καθώς το ένα μέλος της σχέσης προσπαθεί να επιβάλλει την εξουσία έναντι του άλλου μέλους με σκοπό ο δεύτερος να αμφιβάλλει για τον εαυτό του και για την αξία του. Το άτομο που προσπαθεί να κυριαρχήσει με εξουσία έναντι του άλλου, μπορεί να χαρακτηριστεί και ως ένας “τοξικός άνθρωπος”.

Ποια είναι τα σημάδια που μπορείτε να διακρίνετε σε έναν άνθρωπο με τοξική συμπεριφορά;

Υπάρχουν έξι τύποι τοξικότητας με ευδιάκριτα χαρακτηριστικά:

– Βαμπίρ ενέργειας: Αποστραγγίζει την ενέργειά σου, δημιουργεί προβλήματα, εκπέμπει αρνητικότητα, επικρίνει και φοβίζει τους ανθρώπους γύρω του.
–Ελεγκτικός: Θέλει να έχει τον απόλυτο έλεγχο σε όλα, θέλει κάθε απόφαση και επιλογή να ορίζεται από τον ίδιο, με την επικριτική του στάση (σχόλια, μορφασμοί, μη λεκτική επικοινωνία), σε κάνει να αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς να κάνεις τίποτα σωστά.
–Μαγνήτης του δράματος: Τροφοδοτείται από κουτσομπολιά και δράμα, το “δράμα” τον ακολουθεί καθώς το δημιουργεί ο ίδιος, σε κάνει να νιώθεις άβολα και αμήχανα.
–Ψεύτης: Λέει συνεχώς ψέματα, προσπαθεί να σε χειραγωγήσει διαστρεβλώνοντας τα γεγονότα μιας ιστορίας, είναι ειδικός στο να σου δημιουργεί ενοχές και τύψεις.
–Νάρκισσος: Ενδιαφέρεται μόνο για τον εαυτό του και για τις δικές του ανάγκες, χωρίς να τον ενδιαφέρει αν μια απόφασή του θα έχει επίπτωση σε άλλους ανθρώπους, δεν έχει ενσυναίσθηση, πιστεύει ότι είναι ο καλύτερος από όλους και ότι έχει πάντα δίκιο.
–Ζηλιάρης: Δεν χαίρεται με την ευτυχία και την επιτυχία των άλλων, θυματοποιείται, μειώνει τους άλλους για να αισθανθεί καλύτερα με τον εαυτό του.

Πώς γίνεται να μην αντιλαμβάνεται κανείς ότι βρίσκεται μέσα σε μια τοξική σχέση;

Ένα βασικό χαρακτηριστικό των τοξικών σχέσεων είναι το γεγονός ότι δημιουργεί συναισθηματική θόλωση στην κρίση του ατόμου, εμποδίζοντας το να δει καθαρά και να εντοπίσει τις παραπάνω συμπεριφορές από τον σύντροφό του/φίλο του. Ένας άνθρωπος που βρίσκεται μέσα σε μια τέτοια σχέση προσποιείται ότι όλα κυλούν ομαλά και προσπαθεί να κρύψει από τον ίδιο του τον εαυτό όλα εκείνα που στην πραγματικότητα τον πιέζουν, τον προβληματίζουν και τον βλάπτουν. Τείνει να πιστεύει ότι όλες αυτές οι καταστροφικές για τον ίδιο συμπεριφορές από τον σύντροφο/φίλο του θα αλλάξουν και θα επιλυθούν στο μέλλον.

Πώς μπορεί κανείς να απεγκλωβιστεί/ απελευθερωθεί από μια τοξική σχέση;

– Αναγνωρίζοντας και δίνοντας σημασία στις τοξικές συμπεριφορές: Αν εντοπίζεις κάποια από τις παραπάνω συμπεριφορές στις σχέσεις σου, καλό θα ήταν να της δώσεις περισσότερη σημασία και να παρατηρείς απο εδώ και πέρα αυτή την συμπεριφορά αλλά και την δική σου αντίδραση σε αυτήν (πως σε κάνει να νιώθεις; Τι σκέφτεσαι; Πως αντιδράς σε αυτήν;)

– Επενδύοντας στον εαυτό σου με σκοπό να τονώσεις την αυτοεκτίμησή σου: Στην προσπάθεια μας να διχειριστούμε όλες αυτές τις βλαβερές συμπεριφορές και καταστάσεις σπαταλάμε πολύτιμο χρόνο και ενέργεια, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα τον εαυτό μας και τις ανάγκες του. Επενδύοντας στον εαυτό μας, μέσα από ενδιαφέροντα και πράγματα που μας γεμίζουν (γυμναστική, βόλτες, κοινωνικοποίηση κ.α.), μπορούμε να ανακαλύψουμε τις δυνατότητές μας και να ανακτήσουμε και πάλι την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμησή μας.

– Ζητώντας βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας: Για να απεγκλωβιστεί κανείς από μια τέτοια σχέση χρειάζεται να συνδεθεί με τα συναισθήματά του και να τα κατανοήσει. Σε ένα ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο όπου υπάρχει η εμπιστοσύνη και η ασφάλεια, η κατανόηση του “μέσα” μας γίνεται με έναν φροντιστικό τρόπο που μας βοηθάει να ανακαλύψουμε τις δυνάμεις μας και να τις ενεργοποιήσουμε προκειμένου να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από οτιδήποτε “τοξικό”. Το να ζητάς βοήθεια κρύβει δύναμη και όχι αδυναμία!

H Δωροθέα Λαζαρίδου είναι Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας και Ψυχοθεραπεύτρια και ειδικεύεται στην Συστημική θεραπεία. Σπούδασε στο τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικών Επιστημών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου και ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας του University of East London. Έχει πιστοποιηθεί σε προγράμματα Παιδοψυχολογίας, Παιδικής Κακοποίησης και Ψυχοσωματικής Ιατρικής. Διατηρεί ιδιωτικό γραφείο συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας στη κέντρο της Θεσσαλονίκης.