Μεγαλώνοντας Ψυχικά Ανθεκτικά Παιδιά

Από τη Δρ. Κρίστη Πόππη, Παιδοψυχολόγο.

Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα να μπορείς να ξεπερνάς σημαντικές προκλήσεις στη ζωή και να βρίσκεις τρόπους να επανέρχεσαι και να ευδοκιμείς. Γεννιόμαστε με την ικανότητα να γίνουμε ανθεκτικοί αλλά χρειάζεται δουλειά και ένας γονιός μπορεί να βοηθήσει με διάφορους τρόπους ένα παιδί να αποκτήσει αυτή τη δεξιότητα.

-Αρχικά το πιο σημαντικό είναι να χτίζουμε μια στοργική σχέση με τα παιδιά μας και να δίνουμε αγάπη άνευ όρων. Τα παιδιά λειτουργούν και αναπτύσσονται καλύτερα όταν νιώθουν ότι κάποιος τα αγαπάει, τα καταλαβαίνει και τα αποδέχεται. Λένε ας πούμε ότι όταν τα παιδιά αποτυγχάνουν γίνονται πιο ανθεκτικά. Όταν όμως ένα παιδί αποτυγχάνει ξανά και ξανά και δεν έχει κάποιον να το υποστηρίξει και να το βοηθήσει να συνεχίσει, αυτό που μαθαίνουν είναι ότι είναι αποτυχημένα. Η ανθεκτικότητα δεν πηγάζει απαραίτητα από την αποτυχία αλλά από την εμπειρία της εκμάθησης ότι αν πέσεις θα ξανασηκωθείς, θα προσπαθήσεις και θα πετύχεις.

-Συνήθως οι γονείς σήμερα θεωρούνται υπερπροστατευτικοί και γενικά αισθάνονται άγχος και πίεση στο τρόπο που θα διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά τους γιατί είναι πολύ λεπτή η γραμμή ανάμεσα στην υποστήριξη και στο να γίνει κανείς γονιός “ελικόπτερο”. Όλοι οι γονείς θέλουν να προστατεύσουν τα παιδιά τους, αλλά δεν θέλουν να παρεμποδίσουν την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης, της ανθεκτικότητας και της εφευρετικότητας τους. Άρα, πώς μπορούμε να ξέρουμε πώς να δώσουμε αρκετή στήριξη και προστασία και από την άλλη να τα βοηθήσουμε να γίνουν ανεξάρτητα, ικανά και γεμάτα αυτοπεποίθηση; Σταματάμε τον έλεγχο και αρχίζουμε το coaching. Οι προπονητές βοηθάνε τα παιδιά να αναπτύξουν δεξιότητες αλλά τα παιδιά παίζουν το παιχνίδι. Όταν κάνουμε πράγματα αντί για τα παιδιά τους στερούμε την ευκαιρία να γίνουν ικανά/αυτόνομα. Όταν κάνουμε μαζί με τα παιδιά πράγματα τα βοηθάμε να χτίσουν την αυτοπεποίθηση τους, άρα πρέπει να ελέγχουμε και τα δικά μας επίπεδα άγχους και να αφήσουμε τον έλεγχο.

-Να θυμόμαστε ότι η τελειότητα δεν είναι το παν. Ας μην προσπαθούμε να κάνουμε το παιδί μας καλύτερο σε όλα. Μπορούμε όμως να το βοηθήσουμε να βρίσκει στρατηγικές για να φέρει εις πέρας διαφορετικές προκλήσεις. Για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να μιλάμε δυνατά στον εαυτό μας όταν λύνουμε ένα δικό μας πρόβλημα και να παρουσιάζουμε τα βήματα που οδηγούν στην λύση. Το να βοηθάμε ακόμη τα παιδιά χωρίς να ασκούμε κριτική είναι κάτι που πρέπει να έχουμε πάντα κατά νου.

-Καλό είναι να μην τα σώζουμε τα παιδιά μας πάντα αλλά να μην τα αφήνουμε και στην τύχη τους αν βλέπουμε ότι χρειάζονται βοήθεια. Αν ας πούμε έχει μια εργασία που την άφησε τελευταία στιγμή να την κάνει και κάνουμε εμείς την μισή τότε το παιδί όχι μόνο μαθαίνει ότι είμαστε πάντα έτοιμοι να το σώσουμε αλλά και ότι είναι ανίκανο να βγάλει κάτι μόνο του εις πέρας. Αν όμως το βοηθήσουμε σε κάθε βήμα να οργανώσει τις ιδέες του και τη δουλειά που έχει να κάνει αγνοώντας την παρόρμηση μας να πούμε κάτι δικό μας για να γίνει καλύτερη η εργασία, τότε θα τελειώσει μόνο του, θα είναι περήφανο για τη δουλειά που έκανε και θα έχει μάθει πώς να οργανώνει και να πραγματοποιεί ένα project. Οι έρευνες ακόμα λένε ότι όταν ενθαρρύνουμε ένα παιδί του μαθαίνουμε ουσιαστικά να ενθαρρύνει τον εαυτό του. Μπορούμε να του δώσουμε ακόμη και ορισμένες φράσεις να χρησιμοποιεί (mantras)

-Επιβραβεύουμε με ξεκάθαρα λόγια. Δηλαδή, «συνέχισες να εξασκείσαι και δεν τα παράτησες. Πρέπει να νιώθεις υπέροχα που το τελείωσες». Επίσης αποφεύγουμε να επαινούμε κάτι που δεν ελέγχουμε, όπως την ευφυΐα αλλά, άλλα πράγματα όπως την σκληρή δουλειά και την επιμονή.

-Κάνουμε περισσότερες “με ποιο τρόπο” ερωτήσεις αντί για ” γιατί”. Για παράδειγμα, χαλάει το παιδί μας ένα παιχνίδι και αντί να ρωτήσουμε “γιατί το έκανες;” ρωτάμε “πώς θα το φτιάξεις;”

-Μαθαίνουμε να μη φοβόμαστε τα αρνητικά συναισθήματα του παιδιού. Το να δείχνουμε ενσυναίσθηση είναι σημαντικός παράγοντας στο να μπορέσει ένα παιδί να ξεπεράσει την απογοήτευση. Μπορούμε πχ να πούμε «Λυπάμαι που περνάς δύσκολα.. Ήλπιζες ότι θα γινόταν κάτι διαφορετικό».

-Μαθαίνουμε μαζί με τα παιδιά να δείχνουμε ευγνωμοσύνη. Για παράδειγμα μπορούμε στο τέλος της ημέρας να κάνουμε ερωτήσεις τύπου ” τί έκανε σήμερα κάποιος για να σου δώσει χαρά; τί έκανες εσύ για να δώσεις χαρά; τί έμαθες σήμερα;”.

Δεν μπορούμε (ή καλύτερα δεν θα έπρεπε) να κρατάμε το παιδί μας από το χέρι για πάντα.. μπορούμε όμως να του δώσουμε τα εργαλεία που χρειάζεται ώστε να λύνει τα προβλήματά του αποτελεσματικά και να παραμένει στη ζωή θετικό.

Η Δρ Κρίστη Πόππη είναι ψυχολόγος, με μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία στην ψυχική υγεία παιδιών/εφήβων και μετεκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία σε οικογένειες βρεφών-νηπίων. Το ερευνητικό της ενδιαφέρον επικεντρώνεται στον αυτισμό στην παιδική ηλικία καθώς έχει δημοσιευτεί στον ξένο τύπο. Στο παρελθόν έχει εργαστεί στο Λονδίνο και διατηρεί ακόμη συνεργασία με το School of Infant Mental Health, London. Επίσης, ανήκει στο διδακτικό προσωπικό του American College of Thessaloniki. Τέλος, διατηρεί τα τελευταία χρόνια ιδιωτικό γραφείο και συντονίζει ομάδες γονέων.