Από τη Δωροθέα Λαζαρίδου, Σύμβουλο ψυχικής Υγείας – Ψυχοθεραπεύτρια.
Κατά τη διάρκεια της ζωής μας, δενόμαστε με ανθρώπους που νιώθουμε ότι μπορούμε να μοιραστούμε από κοινού διάφορα βιώματα, εμπειρίες, σκέψεις και συναισθήματα. Σύμφωνα με την επιστήμη της Ψυχολογίας, ορισμένες από τις βασικές ανάγκες που χρειάζεται να καλύψει το άτομο μέσα από τις ανθρώπινες σχέσεις, είναι η κατανόηση, η αποδοχή και ο σεβασμός. Ένας διάλογος μεταξύ δύο ή περισσοτέρων ανθρώπων μπορεί να εμπεριέχει τα παραπάνω, αλλά πολλές φορές παραλείπουμε τον ενεργό μας ρόλο ως ακροατή της συζήτησης, με αποτέλεσμα να μη καλύπτουμε τις ανάγκες αυτές προς το πρόσωπο που μας περιγράφει μια δική του εμπειρία.
Πως θα ήταν άραγε αν θα μπορούσαμε να μπούμε στη θέση του συνομιλητή μας και να βιώσουμε ό,τι βιώνει ο ίδιος; Τι σκέψεις θα είχαμε; Ποια θα ήταν τα συναισθήματά μας και πώς τελικά θα αντιμετωπίζαμε την κατάσταση;
Η ικανότητα αυτή ονομάζεται ενσυναίσθηση και μπορεί να καλλιεργηθεί μέσα από την προσωπική εξέλιξη του ατόμου. Η ενσυναίσθηση είναι η δυνατότητα που έχουμε να τοποθετούμε τον εαυτό μας στη θέση ενός άλλου ανθρώπου, να αναγνωρίζουμε και να κατανοούμε τα συναισθήματα του, να αφουγκραζόμαστε τις σκέψεις και τις απόψεις του είτε μας βρίσκουν σύμφωνους, είτε διαφωνούμε με αυτά. Με πιο απλά λόγια, είναι όλα όσα θα θέλαμε να δούμε από έναν δικό μας ακροατή κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης.
Ενσυναίσθηση σημαίνει η ικανότητα του ανθρώπου να αντιλαμβάνεται το πότε χρειάζεται να μιλήσει και πότε να σιωπήσει, το πώς θα εμπλουτίσει την γνώση του μέσα από τις διαφορετικές απόψεις που θα ακούσει και το πώς χρειάζεται να ανταπεξέλθει σε αυτό που εκφράζει ο συνομιλητής του. Μέσα από την ενσυναίσθηση, το άτομο αποκτά τον ενεργό ρόλο του ακροατή, ο οποίος ακούει με προσοχή, δείχνει κατανόηση και σεβασμό, αλλά κυρίως προσπαθεί να «δει μέσα στην ψυχή του άλλου ανθρώπου». Από την άλλη πλευρά, ο ομιλητής αισθάνεται ότι οι σκέψεις και τα συναισθήματά του κατανοούνται, νιώθει άνετα να μιλήσει για κάτι που βιώνει χωρίς να φοβάται ότι θα τον κρίνουν ή θα τον απορρίψουν, και τέλος αισθάνεται ότι έχει έναν σύμμαχο και ότι δεν βαδίζει πλέον μόνος του στην κατάσταση την οποία βιώνει.
Τι σημαίνει όμως στην πράξη το να έχει κανείς την ικανότητα της ενσυναίσθησης;
- Να μπορεί να αισθάνεται τα συναισθήματα ενός άλλου ανθρώπου σαν να είναι δικά του.
- Να κατανοεί τις συμπεριφορές και τις αντιδράσεις των άλλων.
- Να ταυτίζεται διανοητικά με τις εμπειρίες και με τα βιώματα άλλων ανθρώπων.
- Να μπορεί να μπει στη θέση του άλλου για να κατανοήσει αυτό που βιώνει, ακόμη και αν δεν έχει βιώσει κάποια παρόμοια κατάσταση.
- Να μπορεί να ακούει χωρίς προκαταλήψεις και δείχνοντας κατανόηση και αποδοχή στον συνομιλητή του.
Σύμφωνα με τον ψυχολόγο και δημοσιογράφο Daniel Goleman (2009) η ενσυναίσθηση αποτελεί το κοινωνικό μας ραντάρ, που διαβαθμίζεται σε τρία επίπεδα:
1ο επίπεδο: Όταν μπορούμε και “διαβάζουμε” τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων.
2ο επίπεδο: Όταν αισθανόμαστε και αντιδράμε στα συναισθήματα ή σε μη ρητούς προβληματισμούς των άλλων.
3ο επίπεδο: Όταν κατανοούμε τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες που “κρύβονται” πίσω από τα συναισθήματα των ανθρώπων.
Με ποιόν τρόπο μπορούμε να αποκτήσουμε την ενσυναίσθηση;
Η ικανότητα της ενσυναίσθησης καλλιεργείται σταδιακά και μέσα από την συνεχή προσωπική εξέλιξη του ανθρώπου. Για να επιτευχθεί αυτή η ικανότητα, χρειάζεται πρωτίστως το άτομο να κατανοήσει τον ίδιο του τον εαυτό. Μόνο όταν αφουγκραστεί, κατανοήσει και αποδεχτεί τον εαυτό του ως ένα άτομο με προτερήματα και μειονεκτήματα, θα καταφέρει τελικά να καλλιεργήσει την ικανότητα της ενσυναίσθησης προς τους άλλους ανθρώπους. Με αυτό τον τρόπο, το “ΕΓΩ” θα γίνει “ΕΜΕΙΣ” και θα αποκτήσουμε πιο ουσιαστικές και γεμάτες νόημα σχέσεις στη ζωή μας.
H Δωροθέα Λαζαρίδου είναι Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας και Ψυχοθεραπεύτρια και ειδικεύεται στην Συστημική θεραπεία. Σπούδασε στο τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικών Επιστημών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου και ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας του University of East London. Έχει πιστοποιηθεί σε προγράμματα Παιδοψυχολογίας, Παιδικής Κακοποίησης και Ψυχοσωματικής Ιατρικής. Διατηρεί ιδιωτικό γραφείο συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας στη κέντρο της Θεσσαλονίκης.
