Ανθεκτικότητα στην Εργασία: 5 Τρόποι Ενίσχυσης

Από τον Άγγελο Λεβέντη, Ψυχοθεραπευτή, CSW, MEd

Αυτή τη στιγμή, το 25% των εργαζομένων θεωρούν τη δουλειά τους ως τον πιο αγχωτικό παράγοντα στη ζωή τους, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας περιγράφει το άγχος ως την «παγκόσμια επιδημία υγείας του 21ου αιώνα». Πολλοί από εμάς εργαζόμαστε σε ιδιαίτερα απαιτητικές εργασιακές συνθήκες με συνεχή σύνδεση στο διαδίκτυο, σε μόνιμη εγρήγορση, όπου το άγχος και ο κίνδυνος εξουθένωσης είναι ευρέως διαδεδομένοι. Δεδομένου ότι ο ρυθμός και η ένταση της σύγχρονης εργασιακής κουλτούρας δεν είναι πιθανό να αλλάξουν, είναι πιο σημαντικό από ποτέ να δομήσεις τις δεξιότητες ανθεκτικότητάς σου για να πλοηγηθείς αποτελεσματικά στην επαγγελματική σου ζωή.

Στη μακρόχρονη πείρα μου έχω δει ότι οι ομάδες και τα άτομα που προοδεύουν είναι εκείνοι που βιώνουν αποτυχίες και μαθαίνουν μέσα από αυτές. Μαθαίνουν να τις διαχειρίζονται και γίνονται τα άτομα πιο ανθεκτικά και οι ομάδες πιο δυνατές. Η κάθε πρόκληση είναι εκείνη που ενεργοποιεί την ανθεκτικότητα ως ένα σύνολο δεξιοτήτων.

Περισσότερες από πέντε δεκαετίες έρευνας δείχνουν ότι η ανθεκτικότητα χτίζεται μέσω των στάσεων, των συμπεριφορών και των κοινωνικών αντιλήψεων που μπορούν να υιοθετηθούν και να καλλιεργηθούν από οποιονδήποτε. Παράγοντες που οδηγούν στην ανθεκτικότητα περιλαμβάνουν την αισιοδοξία, την ικανότητα να ισορροπείς και να διαχειρίζεσαι έντονα ή δύσκολα συναισθήματα, το αίσθημα ασφάλειας και το ισχυρό σύστημα κοινωνικής υποστήριξης. Τα καλά νέα είναι ότι μπορείς εύκολα να μάθεις να είσαι πιο ανθεκτικό άτομο, αρκεί να μάθεις το σύνολο των συμπεριφορών και δεξιοτήτων που σχετίζονται με την ανθεκτικότητα.

Ωστόσο, η οικοδόμηση δεξιοτήτων ανθεκτικότητας στο σύγχρονο εργασιακό πλαίσιο έχει και άλλες παραμέτρους που θα θέλαμε να δούμε. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε και να διαχειριστούμε ορισμένους από τους παράγοντες που μας κάνουν να νιώθουμε τόσο αγχωμένοι στη δουλειά: Η τρέχουσα εργασιακή μας κουλτούρα είναι μια άμεση αντανάκλαση της αυξανόμενης πολυπλοκότητας και των απαιτήσεων που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις παγκοσμίως. Το αποτέλεσμα είναι, λοιπόν, ένας φρενήρης τρόπος εργασίας. Είναι πολύ επιβαρυντικό για την υγεία σου το να είσαι σε εγρήγορση και έτοιμος να απαντήσεις στις ανάγκες των συναδέλφων σου ανά πάσα στιγμή. Σε μια παγκόσμια έρευνα του 2014 για τις Τάσεις Ανθρώπινου Κεφαλαίου που διεξήχθη από την Deloitte, το 57% των ερωτηθέντων είπε ότι οι οργανώσεις τους είναι «αδύναμες» όταν πρόκειται να υποστηρίξουν τους ηγέτες να διαχειριστούν δύσκολα χρονοδιαγράμματα ή να υποστηρίξουν τους υπαλλήλους να διαχειριστούν τη ροή πληροφοριών. Εδώ, λοιπόν, υπάρχει επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης της πρόκλησης.

Διάκριση επιπέδων άγχους.

Μια σημαντική διάκριση που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι δεν είναι όλα τα είδη του άγχους ίδια και υπάρχουν ακόμη και ορισμένα είδη που μπορεί να έχουν θετική επίδραση στην ευημερία και την παραγωγικότητά μας. Το «καλό άγχος» ή αυτό που μερικές φορές είναι γνωστό ως «ευδαιμονικό στρες» (προέρχεται από την λέξη «ευδαιμονία» ή άνθηση) υποδηλώνει ότι ορισμένοι τύποι στρες μπορούν να μας κάνουν πιο υγιή και δημιουργικά άτομα, να μας παρακινήσουν να είμαστε ο καλύτερός μας εαυτός και να μας βοηθήσουν να αποδώσουμε στο έπακρο. Ένας χρήσιμος τρόπος για να το σκεφτείς είναι ότι το άγχος κατανέμεται σε μια καμπύλη σε σχήμα καμπάνας. Μόλις ξεπεράσουμε την κορυφή της υψηλής απόδοσης όπου το άγχος μας παρακινεί, μετά βιώνουμε τις ανθυγιεινές συνέπειες του στρες που, εάν διατηρηθούν με την πάροδο του χρόνου, οδηγούν όχι μόνο σε εξουθένωση αλλά και σε χρόνιες ασθένειες.

Το άγχος που μας προκαλεί δυσκολία ή ανθυγιεινή καταπόνηση/δυσφορία, είναι μια σημαντική αιτία ανησυχίας, καθώς επηρεάζει άμεσα και αρνητικά την προσωπική αλλά και επαγγελματική μας υγεία και ευτυχία. Η μελέτη Global Corporate Challenge με περισσότερους από 1,5 εκατομμύριο υπαλλήλους παγκοσμίως σε μια περίοδο 12 ετών διαπίστωσε, για παράδειγμα, ότι ενώ το 63% των εργαζομένων με εξαιρετικό άγχος απέδωσαν άνω του μέσου όρου, ο αριθμός αυτός αυξάνεται σημαντικά στο 87% μεταξύ εκείνων που λένε ότι δεν είναι καθόλου τονισμένος. Στην ίδια μελέτη, το 77% των εξαιρετικά στρεσαρισμένων εργαζομένων ανέφερε επίσης επίπεδα κόπωσης άνω του μέσου όρου και πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια μακροχρόνιας εξουθένωσης. Στην πραγματικότητα, η επαγγελματική εξουθένωση είναι ένας καθυστερημένος δείκτης του χρόνιου στρες.

Πώς μπορούμε, λοιπόν, να αναπτύξουμε ανθεκτικότητα και να παραμείνουμε με κίνητρο για ζωή και δημιουργία ενώ υπάρχει το χρόνιο αρνητικό στρες και οι συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις, η πολυπλοκότητα αλλά και η αλλαγή;

Ακολουθούν μερικές συμβουλές, βασισμένες σε ορισμένες από τις τελευταίες νευροεπιστήμες, συμπεριφορικές και οργανωτικές έρευνες:

1. Άσκησε την ενσυνειδητότητα.

Οι άνθρωποι στον επιχειρηματικό κόσμο στρέφουν όλο και περισσότερο την προσοχή τους σε πρακτικές διανοητικής εκπαίδευσης που σχετίζονται με την ενσυνειδητότητα. Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι Laura Kiken και Natalie Shook, για παράδειγμα, βρήκαν ότι η ενσυνειδητότητα προβλέπει την ακρίβεια της κρίσης και την επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με τη διορατικότητα και οι γνωστικοί νευροεπιστήμονες Peter Malinowski και Adam Moore διαπίστωσαν ότι η ενσυνειδητότητα ενισχύει τη γνωστική ευελιξία. Σε δυναμικά εργασιακά περιβάλλοντα, οι οργανωτικοί ψυχολόγοι Erik Dane και Bradley Brummel διαπίστωσαν ότι η ενσυνειδητότητα διευκολύνει την απόδοση της εργασίας, ακόμη και αφού ληφθούν υπόψη και οι τρεις διαστάσεις της εργασιακής δέσμευσης – σθένος, αφοσίωση και απορρόφηση. Οι ερευνητές της προληπτικής ιατρικής Kimberly Aitken και οι συνεργάτες της ανακάλυψαν ότι τα διαδικτυακά προγράμματα ενσυνειδητότητας έχουν αποδειχθεί πρακτικά και αποτελεσματικά στη μείωση του άγχους των εργαζομένων, ενώ βελτιώνουν την ανθεκτικότητα και την εργασιακή δέσμευση, ενισχύοντας έτσι τη συνολική ευημερία των εργαζομένων και την οργανωτική απόδοση. 

Πώς μπορείς, όμως, εσύ ή η ομάδα σου να εστιάσεις την προσοχή σου μέσα σε έναν απάνθρωπο ρυθμό και ρουτίνα καθημερινής δουλειάς; Υπάρχουν σεμινάρια, βιβλία και εφαρμογές στο κινητό που προσφέρουν υλικό για την ενσυνειδητότητα. Δύο χρήσιμες εφαρμογές είναι το Mindfulness Greece και το Headspace. Δοκίμασε, λοιπόν, να συνδυάσεις ό,τι σε εξυπηρετεί καλύτερα. Τη δια ζώσης αλλά και την ηλεκτρονική (κάθε είδους) εκπαίδευση με εφαρμογές για βέλτιστη διαμόρφωση συμπεριφοράς.

2. Διαχώρισε και ταξινόμησε το γνωστικό σου φορτίο.

Κάθε δευτερόλεπτο κατακλυζόμαστε από εκατομμύρια πληροφοριών, παρόλο που ο εγκέφαλός μας μπορεί να επεξεργαστεί αποτελεσματικά πολύ μικρότερο αριθμό πληροφοριών. Σύμφωνα με τον Shawn Achor, συνιδρυτή του Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Θετικής Έρευνας και συγγραφέα του The Happiness Advantage: ένας πρακτικός τρόπος για να το σκεφτούμε, είναι ότι, αν δε μπορούμε να μειώσουμε τον όγκο των εισερχόμενων πληροφοριών, μπορούμε να διαχωρίσουμε και να γκρουπάρουμε τις γνωστικές μας εργασίες για να βελτιστοποιήσουμε τον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε αυτές τις πληροφορίες. Φρόντισε να μοιράζεις το σύνολο των δραστηριοτήτων. Ο κατακερματισμός της εργασίας είναι χρήσιμος όταν αναλογιστεί κανείς ότι η εναλλαγή από τον ένα τύπο εργασίας σε άλλο μειώνει τη ρουτίνα και αυξάνει τη δυσκολία μας να συγκεντρωθούμε σε ένα στόχο τη φορά. Τέλος, μειώνει την παραγωγικότητα έως και 40%, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε από την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία.

TIP: Α) Απόφυγε την εναλλαγή περιβάλλοντος, και Β) Δημιούργησε χρόνους και χώρους για διαφορετικούς σκοπούς και συγκεκριμένες δραστηριότητες.

3. Πάρε απόσταση.

Κάνε διαλείμματα που θα σε κρατήσουν τόσο φυσικά όσο και νοητικοσυναισθηματικά από την εργασία σου για λίγο άρα και θα σε ξεκουράσουν. Δώσε παραπάνω σημασία στην ενέργεια και την παραγωγικότητά σου. Οι κύκλοι διανοητικής εστίασης, διαύγειας και ενέργειας συνήθως διαρκούν 90-120 λεπτά, επομένως είναι χρήσιμο να κάνεις ολιγόλεπτα διαλείματα κάθε 90-120 λεπτά. Έτσι, επανέρχεται η προσοχή σου και η εστίαση στο έργο. Το αποτέλεσμα είναι ότι διατηρείς την ενέργειά σου και αποτρέπεις ή αποφεύγεις την εξάντληση κατά τη διάρκεια ημερών, εβδομάδων και μηνών.

4. Ανάπτυξε πνευματική ευκινησία.

Είναι δυνατό, χωρίς πολλή προσπάθεια, να αλλάξουμε κυριολεκτικά τον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε την εμπειρία του άγχους προκειμένου να ανταποκριθούμε σε οποιαδήποτε δύσκολη κατάσταση. Αυτή η ποιότητα της νοητικής ευκινησίας εξαρτάται από διάφορες εσωτερικές ποιότητες. Δεν μιλάμε καθόλου για την άρνηση ή την καταστολή του γεγονότος ότι νιώθουμε άγχος. Μιλάμε μόνο για τη διαδικασία του να μπορούμε να κάνουμε παύση, να παρατηρήσουμε την εμπειρία από ουδέτερη σκοπιά και μετά να προσπαθήσουμε να λύσουμε όποιο πρόβλημα. Όταν είμαστε σε θέση να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να παρατηρήσουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας, ουσιαστικά στρέφουμε την προσοχή μας από το αφηγηματικό δίκτυο στη παρατήρηση. Το να είσαι διανοητικά ευέλικτος επιτρέπει τη βασική ικανότητα «ευελιξίας ανταπόκρισης», την οποία η διάσημη ψυχολόγος Linda Graham περιγράφει ως «την ικανότητα να κάνεις παύση, να κάνεις πίσω, να αναστοχάζεσαι, να αλλάζεις οπτικές γωνίες, να δημιουργείς επιλογές και να επιλέγεις σοφά».

5. Καλλιέργησε τη συμπόνια.

Μία από τις πιο παραγνωρισμένες πτυχές του συνόλου δεξιοτήτων ανθεκτικότητας είναι η ικανότητα καλλιέργειας συμπόνιας – τόσο αυτοσυμπόνιας όσο και συμπόνιας για τους άλλους. Σύμφωνα με έρευνα που αναφέρεται από το Greater Good Science Center στο UC Berkeley, η συμπόνια αυξάνει τα θετικά συναισθήματα, δημιουργεί θετικές εργασιακές σχέσεις και αυξάνει τη συνεργασία. Προγράμματα εκπαίδευσης συμπόνιας, όπως αυτό που προσφέρει το Κέντρο Συμπόνιας, Αλτρουισμού και Έρευνας στην Εκπαίδευση (CCARE) του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, έχουν δείξει ότι οι πρακτικές καλλιέργειας συμπόνιας αυξάνουν την ευτυχία και την ευημερία και μειώνουν το άγχος. Η συμπόνια και η επιχειρηματική αποτελεσματικότητα δεν αλληλοαποκλείονται. Αντίθετα, η ατομική, ομαδική και οργανωτική επιτυχία βασίζεται σε μια συμπονετική εργασιακή κουλτούρα.

Τέλος, είναι πλέον δυνατό να συμπεράνουμε πως η επένδυση έχει αποδόσει όταν παρατηρήσεις ότι διαθέτεις ένα ευρύ σύνολο δεξιοτήτων και συμπεριφορών που επιτρέπουν την ανθεκτικότητα στο χώρο εργασίας. Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε από την PwC το 2014, πρωτοβουλίες και προγράμματα που ενθάρρυναν έναν ανθεκτικό και ψυχικά υγιή χώρο εργασίας απέδιδαν 2,30 $ για κάθε δολάριο που δαπανήθηκε – με την απόδοση να έρχεται με τη μορφή χαμηλότερου κόστους υγειονομικής περίθαλψης, υψηλότερης παραγωγικότητας, χαμηλότερης απουσίας και μειωμένου κύκλου εργασιών.

Η ικανότητα να χτίζεις ανθεκτικότητα είναι μια δεξιότητα που θα σε εξυπηρετήσει καλά σε έναν ολοένα και πιο αγχωτικό εργασιακό κόσμο. Και οι εταιρείες πρόκειται να επωφεληθούν από ένα πιο ανθεκτικό εργατικό δυναμικό. Η οικοδόμηση μιας οργανωτικής κουλτούρας που ενθαρρύνει και υποστηρίζει την εκπαίδευση ανθεκτικότητας έχει νόημα.

Μη σταματήσεις σε αυτό το άρθρο, ψάξε αυτές τις 5 έννοιες και προσπάθησε να εντρυφήσεις! Εγώ είμαι εδώ για ό,τι χρειαστείς!

O Άγγελος Λεβέντης είναι Ψυχοθεραπευτής, CSW, MEd και επιστημονικά υπεύθυνος του Zen Therapy Center Κέντρο Ψυχοθεραπείας. Ακολουθεί μια συνθετική προσέγγιση εστιάζοντας στο βίωμα & στο εδώ και τώρα με στόχο μια Zen Ζωή. Ειδικεύεται στο Ψυχόδραμα, Θέματα Ταυτότητας και Σεξουαλικού Προσανατολισμού, Αυταξία και Σύνθετο Ψυχικό Τραύμα. Συνδεθείτε μαζί του στο www.angelosleventis.gr και στο Instagram (@angelosleventis)