Από τις Έλλη Γιαννοπούλου, Ψυχολόγο & Κική Φαντή, Life Coach.
-Πού θα πάμε σήμερα μαμά;
-Σήμερα θα μείνουμε στο σπίτι.
-Δεν θα πάω στο σχολείο;
-Όχι το σχολείο είναι κλειστό
-Θα πάω στο ποδόσφαιρο;
-Όχι και το ποδόσφαιρο είναι κλειστό.
-Να πάω στην παιδική χαρά να παίξω;
-Όχι δεν επιτρέπεται και οι παιδικές χαρές είναι κλειστές.
Κάπως έτσι ξεκίνησαν να βιώνουν τα παιδιά την πανδημία και να μαθαίνουν νέες λέξεις όπως κορονοϊός, κρούσματα, καραντίνα, πανδημία, τηλεκπαίδευση, μάσκες, αποστάσεις, ανοιχτές ή κλειστές κάμερες, ανοιχτά ή κλειστά μικρόφωνα.
Τα ερευνητικά δεδομένα αναφορικά με τις επιπτώσεις της πανδημίας στην ψυχική υγεία των παιδιών είναι αρκετά πρώιμα, όμως η κλινική παρατήρηση και η κλινική εμπειρία των παιδιών σε παγκόσμιο επίπεδο μας προσφέρει πολλές νέες πληροφορίες. Τα παιδιά βιώνουν φόβο, ανασφάλεια, σοβαρές αλλαγές στις καθημερινές τους συνήθειες, φυσική και κοινωνική απομόνωση από τους συνομηλίκους τους και υψηλά επίπεδα στρες στην οικογένεια.
Οι γονείς χρειάζεται να κάνουν τηλεργασία ή έχουν χάσει τη δουλειά τους, υπάρχει οικονομική ανασφάλεια ή δυσχέρεια, υπάρχουν έντονες ανησυχίες για την υγεία με αποτέλεσμα να υπάρχει συναισθηματική ένταση μέσα στο σπίτι.
Τα μικρότερα παιδιά βρεφικής και νηπιακής ηλικίας είναι ιδιαίτερα ευάλωτα καθώς δεν έχουν τους γνωστικούς μηχανισμούς αλλά και ούτε στρατηγικές αντιμετώπισης για να διαχειριστούν τη νέα κατάσταση. Ακόμη και τα πολύ μικρά παιδιά που δεν έχουν εξελίξει τη λεκτική επικοινωνία νιώθουν όλα αυτά τα δύσκολα συναισθήματα που βιώνουν οι γονείς τους και αντιδρούν και τα ίδια με το δικό τους τρόπο.
Παρατηρήσεις στην ψυχική κατάσταση των μικρών παιδιών:
- Ευερεθιστότητα δηλαδή έντονο και συχνό κλάμα, εκρήξεις θυμού
- Σωματικές ενοχλήσεις χωρίς οργανική αιτιολογία
- Δυσκολίες στην έλευση του ύπνου ή κακή ποιότητα ύπνου, δυσκολίες στην όρεξη και στη σίτιση (παλινδρόμηση ανορεξία, υπερφαγία, επιλεκτικότητα στις τροφές)
- Παλινδρόμηση σε προηγούμενα στάδια ανάπτυξης πχ βρέξιμο του κρεβατιού
Κυκλοφόρησαν βίντεο, παραμύθια, αφηγήσεις βιβλίων και γενικά πλούσιο υλικό στην προσπάθεια να ενημερωθούν τα παιδιά σωστό αλλά κυρίως να κατανοήσουν τα νέα δεδομένα. Τα μικρά παιδιά επεξεργάστηκαν γνωστικά τις πληροφορίες αλλά δυσκολεύονται ιδιαίτερα να τις διαχειριστούν συναισθηματικά. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας στερούνται τη σχολική ζωή, την επαφή και το παιχνίδι με τους συνομηλίκους τους, τις δραστηριότητες που αγαπούν, τα παιδικά πάρτι, το θέατρο, τις εκδρομές με φίλους.
Το σχολείο και η μόρφωση αποτελούν ανάγκη των παιδιών, δεν είναι ούτε πολυτέλεια ούτε επιθυμία. Το σχολείο είναι ένας μαγικός χώρος όπου το παιδί δεν λαμβάνει μόνο γνώσεις και πληροφορίες αλλά εξελίσσεται κοινωνικά και συναισθηματικά.
Η πανδημία «έμαθε» στα παιδιά να κρατούν αποστάσεις, είτε είναι η τηλεκπαίδευση, είτε είναι οι μάσκες, είτε είναι οι σωματικές αποστάσεις, όταν παίζουν, συζητούν, συναναστρέφονται. Οι σωματικές αποστάσεις δημιουργούν και συναισθηματικές αποστάσεις, ενώ περιορίζεται ο αυθορμητισμός των παιδιών, το γέλιο και η δημιουργική διάθεση και αυξάνεται η ευερεθιστότητα και οι εκρήξεις θυμού.
Τα παιδιά σχολικής ηλικίας εκδηλώνουν:
- Άγχος που εκφράζεται πολύ συχνά με ιδεοληψίες και καταναγκασμούς που σχετίζονται με τα μικρόβια αλλά και τη σωματική εγγύτητα. Για παράδειγμα «Ακούμπησα το τραπέζι; Και αν το ακούμπησα και δεν είναι καθαρό και αν έβαλα το χέρι μου στο στόμα και δεν το θυμάμαι; Και αν κολλήσω κορωνιό; Και αν και αν;
- Ψυχοσωματικές δυσκολίες. Πόνοι στην κοιλιά, ταχυκαρδίες, νωθρότητα, αυπνία ή υπερυπνία κ.α.
- Συναισθηματική και κοινωνική απομόνωση. Για παράδειγμα «Η Ελένη με είδε και έτρεξε μακριά μου, αντί να με χαιρετήσει. Μήπως δεν με έχει πια φίλη;»
- Δυσκολίες στη συγκέντρωση και έλλειψη κινήτρου για τα σχολικά καθήκοντα
- Έντονη προτίμηση της οθόνης για ψυχαγωγία έναντι άλλων παιχνιδιών
Τα παιδιά στην εφηβεία δεν μπορούν να συναναστραφούν με την παρέα τους, να εκτονωθούν, να φλερτάρουν, να γυμναστούν και γενικότερα να ασχοληθούν με δραστηριότητες που βοηθούν ώστε να εκκρίνονται οι ορμόνες της χαράς. Η επικοινωνία τους περιορίζεται συνήθως στην επαφή με την οθόνη. Δυσκολεύονται πολύ κατά την εκπαιδευτική διαδικασία είτε δια ζώσης είτε μέσω τηλεκπαίδευσης, καθώς αυτές οι διακυμάνσεις ανοιχτά σχολεία -κλειστά σχολεία – ανοιχτά σχολεία, τους έχουν μπερδέψει, δυσκολεύονται να προσαρμοστούν και δείχνουν να έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους για τη μάθηση.
Πιο συγκεκριμένα τα παιδιά στην εφηβεία εκδηλώνουν:
- Έντονες διακυμάνσεις στη διάθεσή τους με τάση προς τη θλίψη και την ευερεθιστότητα.
- Προσκόλληση στην οθόνη.
- Αγχώδεις διαταραχές και διαταραχές της διάθεσης.
- Κοινωνική και συναισθηματική απομόνωση.
Η πανδημία είναι εδώ και εμείς ως γονείς, ειδικοί, ενήλικες, οφείλουμε να στηρίξουμε τα παιδιά μας. Η νέα κατάσταση μας οδηγεί στο να βάλουμε νέες προτεραιότητες στη ζωή μας και να ιεραρχήσουμε το τι είναι σημαντικό και τι όχι.
- Δίνουμε έμφαση στην επαφή μας με το παιδί. Βρίσκουμε χρόνο για να το ακούσουμε. Να ακούσουμε ουσιαστικά, όχι μόνο το περιεχόμενο των λόγων του, αλλά και να «διαβάσουμε» τον τόνο της φωνής του, το βλέμμα του και τη στάση του σώματός του. Συχνά ως γονείς βιαζόμαστε να μιλήσουμε για να καθησυχάσουμε ή να καθοδηγήσουμε το παιδί. Όμως για να καλλιεργήσουμε την ενσυναίσθηση χρειάζεται πρώτα να εξασκηθούμε στην ενεργητική ακρόαση.
- Δημιουργούμε μια όμορφη ρουτίνα για το παιδί και το ενθαρρύνουμε να την ακολουθεί στην καθημερινότητά του με τη δική μας υποστήριξη. Οι ρουτίνες δημιουργούν συναισθηματική ασφάλεια στο παιδί αρκεί να ανταποκρίνονται στην ηλικία του, στις ανάγκες του και στις δυνατότητές του.
- Καλλιεργούμε αισιόδοξο κλίμα στην οικογένειά μας. Τα παιδιά νιώθουν ό,τι νιώθουμε. Αν εμείς σκεφτόμαστε θετικά, ανάλογη θα είναι και η συμπεριφορά μας και θετικά τα μηνύματα που θα εκπέμπουμε και στα παιδιά.
Η Έλλη Γιαννοπούλου είναι Ψυχολόγος, τ. Επιστημονική Συνεργάτης 3ης Παιδιατρικής Κλινικής Α.Π.Θ. και έχει μετεκπαιδευτεί στις αναπτυξιακές διαταραχές, Εργάζεται, εδώ και 20 χρόνια, με παιδιά εφήβους και τις οικογένειές τους και πιστεύει ότι το κάθε παιδί είναι προορισμένο να ανθίσει.
Η Κική Φάντη είναι Pharmacy Assistant και δραστηριοποιείται ως Personal Life Coach. Σπούδασε Diploma in Positivity Coaching – Accredited by the International Coach Federation ICF. Είναι μέλος του GSS της AFS. Εμπιστεύεται τη βιωματική της γνώση και τη μεταφέρει σε όσους έχουν διάθεση για αλλαγή.
Η Έλλη Γιαννοπούλου και η Κική Φαντή έχουν ιδρύσει το LAV – Life Avenue (τη Λεωφόρο της ζωής), μέσω του οποίου πραγματοποιούν, webinars ενδυνάμωσης για τους γονείς και τα παιδιά τους, καθώς το moto τους είναι «Making things better», να κάνουν τα πράγματα καλύτερα!
