Πως Επηρεάζουν οι Επιλογές μας τα Γονίδια μας;

Από την Ιζαμπέλ Ραζή – Coach Υγείας.

Διαβάζουμε συχνά την έκφραση «Είμαστε αυτό που τρώμε». Αυτή η φαινομενικά απλή διατύπωση βασίζεται σε πολλαπλές επιστημονικές έρευνες γύρω από την επιγενετική. Θα μπορούσαμε με τον ίδιο τρόπο να δηλώσουμε «Είμαστε αυτό που σκεφτόμαστε» ή «Είμαστε αυτό που κάνουμε». Οι ισχυρισμοί αυτοί εγείρουν σίγουρα πολλαπλές φιλοσοφικές αναλύσεις. Πρωτίστως όμως μας υπενθυμίζουν ότι οι καθημερινές μας επιλογές έχουν αμέτρητες επιπτώσεις -θετικές/αρνητικές- στα συστημικά όργανα του σώματος μας, και, εν γένει στην Υγεία μας.

Αρχικά, ας κατανοήσουμε, με απλά λόγια, την έννοια της επιγενετικής και ποια είναι η προστιθέμενη αξία της στη επιστήμη της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους.

Το ήξερες ότι έχουμε μόνο 10.000 γονίδια περισσότερα από ένα σκουλήκι; Ότι ο χιμπατζής έχει κατά 98% το ίδιο DNA με τον άνθρωπο και ο σκύλος κατά 85%; Γνωρίζεις ότι εμείς οι άνθρωποι, είμαστε γενετικά σχεδόν όλοι ίδιοι, καθώς διαφέρουμε μόνο κατά 0,2% μεταξύ μας; Τι είναι λοιπόν αυτό που μας κάνει τελικά να διαφέρουμε τόσο πολύ μεταξύ μας;

Η απάντηση είναι το επιγένωμα μας και όχι το γονιδίωμα μας (ή γονίδια).

Συγκεκριμένα, έχει αποδειχθεί ότι πάνω από τα γονίδια μας, υπάρχει ένα δεύτερο γονιδίωμα το οποίο ονομάζεται επιγένωμα – ένας δεύτερος γενετικός κώδικας. Το επιγένωμα αποτελείται από «μοριακούς διακόπτες» (μοριακές τροποποιήσεις) που ανάβουν ή σβήνουν τα γονίδια. Οι διακόπτες αυτοί ονομάζονται «επιγενετικά σήματα». Η λέξη επιγένωμα έχει το πρόθεμα «επί». Πράγματι, το επιγένωμα είναι αυτό που έρχεται επάνω και «κολλάει», κατά κάποιο τρόπο, στο γονιδίωμα μας (ή γένωμα). Ας σκεφτούμε λοιπόν το σώμα μας σαν έναν υπολογιστή όπου το γονιδίωμα είναι το hardware και το επιγένωμα είναι το software. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε το γονιδίωμα μας, τα γονίδια μας, αλλά μπορούμε να αλλάξουμε το επιγένωμα μας και, με τον έμμεσο αυτόν τρόπο, να επηρεάσουμε την λειτουργία των γονιδίων μας. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε άλλο software το οποίο θα επιδρά με έναν συγκεκριμένο τρόπο στο hardware του υπολογιστή μας.

Ποιες είναι οι επιλογές αυτές που μπορούμε να κάνουμε για να αλλάξουμε ή να βελτιώσουμε το software αυτό; Ποια είναι τα «επιγενετικά σημάδια», το έναυσμα αυτό που μπορεί να προκαλέσει την έκφραση ή την σίγαση των γονιδίων μας; Η απάντηση είναι απλή: έχουν να κάνουν με τις καθημερινές επιλογές μας και τον τρόπο που έχουμε επιλέξει να ζούμε και ειδικότερα:

• Η διατροφή, που είναι το 1ο επιγενετικό σήμα. Για τον λόγο αυτό οι επιστήμονες αναφέρουν την χαρακτηριστική έκφραση «Είμαστε αυτό που τρώμε».
• Το άγχος, που μπορεί να δημιουργήσει φλεγμονές σε όλο το σώμα.
• Η φυσική άσκηση, που μειώνει σημαντικά τα επίπεδα των φλεγμονών.
• Οι περιβαλλοντολογικές τοξίνες, που επιδρούν αρνητικά την υγεία μας.
• Το κάπνισμα και το αλκοόλ, που είναι εχθροί των γονιδίων.

Εν τέλει, όλα αυτά σημαίνουν ότι, ασκούμε επιρροή στα επιγενετικά μας σήματα αφού αυτά αλλάζουν ανάλογα με τις επιλογές που κάνουμε. Κρατάμε λοιπόν στα χέρια μας ένα βιβλίο με το οποίο γεννηθήκαμε (το γονιδίωμα μας). Όμως, είμαστε και οι συγγραφείς των δικών μας προσωπικών σημειώσεων και αυτό ακριβώς είναι που μας κάνει να διαφέρουμε από τους άλλους ανθρώπους (το επιγένωμα). Αυτά τα ανάμματα είναι αυτά που δημιουργούν το έναυσμα και επιδρούν στο τί είμαστε και τι γινόμαστε. Καθώς βασίζονται κατά κύριο λόγο σε προσωπικές επιλογές, μπορούν να αναδιαμορφωθούν δυναμικά και να εξελιχθούν, θετικά ή αρνητικά.

Ένα από τα πλέον συγκλονιστικά ευρήματα της επιγενετικής είναι ότι το επιγένωμα (όπως και τα γονίδια) κληρονομείται. Αυτό σημαίνει ότι οι πρόγονοι μας μας μεταβιβάζουν αυτή την ενεργοποίηση, ή, την απενεργοποίηση των γονιδίων μας. Είναι λοιπόν αποδεδειγμένο ότι το περιβάλλον και οι επιλογές ζωής των προγόνων μας έχουν άμεση επίπτωση στο επιγένωμα και, εν τέλει, στα γονίδια του καθενός μας. Σε σχέση με αυτό, το 2010, είχε γραφτεί ένα σημαντικό άρθρο στο περιοδικό Times με τον τίτλο “Why our DNA isn’t your destiny;” («Γιατί το DNA μας δεν είναι μοίρα σου;»). Στο άρθρο αυτό γίνεται ανάλυση για το πώς οι επιλογές που κάνουμε στη ζωή μας αλλάζουν όχι μόνο την έκφραση των γονιδίων μας αλλά και αυτών των μεταγενέστερων γενιών. Μπορούμε λοιπόν όχι μόνο να αλλάξουμε τον εαυτό μας αλλά και τις μεταγενέστερες γενιές και, ως εκ τούτου, έχουμε τον πλήρη έλεγχο της εξέλιξης μας ως ανθρώπινα όντα τόσο μεσοπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.

Σε σχέση με τα παραπάνω, παρακολούθησα πρόσφατα ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα το οποίο εκτελείται με μαεστρία – ως αναμένεται από ένα εκπαιδευτικό θεσμό υψηλής φήμης όπως είναι το πανεπιστήμιο «Stanford». Ειδικότερα, αναφέρομαι στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της επιγενετικής «Diet and Gene Expression: You are what you eat» (Δίαιτα και Γονιδιακή έκφραση: Είμαστε αυτό που τρώμε») της Δρ. Lucia Aronica.

Θα μου φαινόταν αδιανόητο να κρατήσω όλη τη γνώση και τις πολύτιμες πληροφορίες που έλαβα κατά την διάρκεια των 2 αυτών μηνών μόνο για τον εαυτό μου. Από την άλλη πλευρά όμως, θα ήταν παράπτωμα να ισχυριστώ ότι θα μπορούσα να αποδώσω σε λίγες παραγράφους τα δεδομένα και τα ευρήματα των καθηγητών. Παρόλα αυτά, μου φάνηκε χρήσιμο να μοιραστώ μαζί σου κάποια απλά και απτά στοιχεία της επιστήμης αυτής. Ίσως με τον τρόπο αυτό να σε εμπνεύσω για περαιτέρω εμβάθυνση στον τομέα της επιγενετικής ή πάντως να συνδράμω υπέρ της βελτιστοποίησης των επιλογών που κάνεις στη καθημερινότητα σου ως προς τον τρόπο που ζεις.

Η Ιζαμπέλ Ραζή είναι Coach Υγείας. Δημιουργεί συμμαχίες στο ταξίδι των πελατών της προς την ολοκλήρωση των στόχων τους στο τομέα της Υγείας τους με σκοπό μία Ισορροπημένη, Ευτυχισμένη & Ποιοτική Ζωή. Μοιράζεται με πάθος τη μέθοδο της, που βασίζεται στο τρίπτυχο Ισορροπία-Σύνδεση-Πράξη (Balance Connect Act) μέσω «one -to – one» συνεδριών, ομαδικών προγραμμάτων και «retreats» Ευεξίας. Έχει εκπαιδευτεί και πιστοποιηθεί ως διεθνής Coach Υγείας από τον οργανισμό των ΗΠΑ, the Institute of Integrative Nutrition και τον Διεθνή οργανισμό IAHC. Ήταν αποτέλεσμα πραγματικής ανάγκης και αυθεντικής σύνδεσης με τον εαυτό της, έπειτα από αλλαγές καριέρας, Δικηγόρος σε πολυεθνικές εταιρείες και σύμβουλος ακινήτων. Ζει μεταξύ Ρωσίας και Ελλάδας, με τον άντρα της και τα 3 παιδιά της.