Μοναξιά vs Μοναχικότητα

Από τη Μαριέλλα Γιαννοπούλου, Συμβουλευτική Ψυχοθεραπεύτρια.

Τί είναι η μοναξιά, πως συνδέεται με την απόλαυση, πως είναι διαφορετική από την μοναχικότητα, και τι μπορώ να κάνω για να συνδεθώ καλύτερα με αγάπη.

Μοναξιά, ντροπή και απόλαυση

Κανείς δεν θέλει να νιώθει μοναξιά κι όμως είναι πανανθρώπινο συναίσθημα και πολύ κοινό μάλιστα. Δεν επιλέγει κανείς να νιώσει μοναξιά αλλά είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού εξωτερικών συνθηκών και εσωτερικών χαρακτηριστικών και βιωμάτων του ατόμου. Μας είναι δύσκολο να το παραδεχτούμε γιατί νιώθουμε ντροπή ότι μάλλον κάτι δεν κάνουμε εμείς καλά ή μάλλον είμαστε «χαλασμένοι» ή «περίεργοι» ή έχουμε κάποιο «πρόβλημα». Αυτή η ντροπή οδηγεί σε χαμηλότερη αυτοπεποίθηση η οποία με τη σειρά της εντείνει την μοναξιά. Δηλαδή κάνουμε σκέψεις όπως, «Ντρέπομαι που κανείς δεν φαίνεται να με θέλει και αισθάνομαι ότι δεν αξίζω». Αυτό μας κάνει να διστάζουμε και να μην κάνουμε πράγματα που θα μας προσφέρουν απόλαυση και σύνδεση ενώ – εδώ είναι το σημείο κλειδί – όταν απολαμβάνουμε, τότε αυξάνεται η έκκριση των νευροδιαβιβαστών ντοπαμίνης και σεροτονίνης. Η ντοπαμίνη ενεργοποιεί το κέντρο απόλαυσης στον εγκέφαλό μας και αυξάνει το κίνητρό μας. Επομένως, η απόλαυση αυξάνει τις πιθανότητες να κινητοποιηθούμε και να βγούμε από τον κύκλο της μοναξιάς ακόμα κι αν είναι με το να μιλάμε πιο ευγενικά στον εαυτό μας ή να απολαμβάνουμε τη θέα σε μια βόλτα.

Τι είναι η μοναξιά;

Η μοναξιά ως ορισμός στην βιβλιογραφία είναι η διαφορά μεταξύ των κοινωνικών συνδέσεων που χρειαζόμαστε και των κοινωνικών συνδέσεων που έχουμε. Με απλά λόγια: νιώθουμε μοναξιά όταν δεν μπορούμε να έχουμε την σύνδεση που θα θέλαμε να έχουμε. Είναι υποκειμενικός όρος και ορίζεται με βάση την ποιότητα των κοινωνικών συνδέσεων. Η καλύτερη δυνατή σύνδεση μεταξύ δυο ανθρώπων γίνεται όταν υπάρχει αμοιβαία ευαλωτότητα. Δηλαδή, να μπορούν να συνδεθούν ΚΑΙ μέσα από την δυσκολία τους, ΚΑΙ μέσα από τις αρνητικές πτυχές τους. Η μοναξιά, όπως η πείνα ή η δίψα, είναι ένα σινιάλο που μας κινητοποιεί να κάνουμε αλλαγές που μας φέρουν κοντά σε κάτι που θέλουμε ή σε κάποιο κομμάτι μας που χρειάζεται να αναδυθεί.

Ποια η διαφορά μεταξύ μοναξιάς και μοναχικότητας;

Η μοναξιά δεν είναι το ίδιο με το να είναι κάποιος μόνος. Έχεις νιώσει ποτέ μοναξιά ενώ ήσουν ανάμεσα σε ανθρώπους που σε αγαπάνε; Έχεις νιώσει ποτέ σύνδεση με τον εαυτό σου και τον κόσμο ενώ ξυπνάς πολύ πρωί στο νησί και περπατάς στην θάλασσα;

Μπορούμε να νιώσουμε μοναξιά ενώ είμαστε στο σπίτι με την οικογένειά μας και μπορούμε να νιώσουμε αγαλλίαση και σύνδεση με τον εαυτό μας και άλλους σε μια στιγμή μόνοι μας την ώρα που περπατάμε και θυμόμαστε κάτι που είπε μια φίλη μας.

Με άλλα λόγια, το να είμαστε μόνοι δεν είναι πάντα μια δυσάρεστη κατάσταση. Αντιθέτως, όλοι μας κάποια στιγμή στη ζωή μας επιζητούμε το να μείνουμε μόνοι μας για να αφιερώσουμε χρόνο στον εαυτό μας και στις σκέψεις και στα συναισθήματά μας. Σε αυτή την περίπτωση της μοναχικότητας βλέπουμε ότι είναι μια συνειδητή επιλογή του ανθρώπου που συχνά έχει σκοπό τη σύνδεση με τον εαυτό του. Αυτή η προσωρινή μοναχικότητα συνήθως οδηγεί σε αλλαγή και σε καλύτερη σύνδεση με άλλους ανθρώπους αργότερα.

Ασκήσεις που μπορεί να μας βοηθήσουνε στη μείωση της μοναξιάς:

Θυμάστε που έγραψα πιο πάνω για την ντροπή; Το συναίσθημα της ντροπής έχει ως αποτέλεσμα να μην έχουμε καλή ενσυναίσθηση (δηλαδή, να καταλαβαίνουμε τα συναισθήματα των άλλων) και να μην επικοινωνούμε καλά με τους άλλους. Με άλλα λόγια, η ντροπή μειώνει την ποιότητα της σύνδεσης που μπορεί να έχουμε με τον εαυτό μας και κατ’ επέκταση με άλλους. Είναι βοηθητικό να καλλιεργήσουμε δεξιότητες όπως να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας, να μιλάμε ανοιχτά στους φίλους μας, και να γνωρίζουμε τα «πρέπει» της κοινωνίας ή των παιδικών μας βιωμάτων που έχουμε εσωτερικεύσει. Η καλλιέργεια αυτών των δεξιοτήτων προϋποθέτει να έχουμε επίγνωση για το ποιοι είμαστε και ποιοι θέλουμε να είμαστε.

Μια άσκηση που βοηθάει είναι να γράψετε με χαρτί και μολύβι τις απαντήσεις που σας έρχονται αυθόρμητα στα παρακάτω ερωτήματα:

1. Τι θα κάνατε αν δεν φοβόσασταν για το τι θα πουν οι άλλοι ή αν γνωρίζατε ότι η επιτυχία ήταν εγγυημένη; Γράψτε σε ένα χαρτί 3 πράγματα που θέλετε καιρό να κάνετε αλλά το έχετε αμελήσει ή δεν το έχετε τολμήσει.

2. Όταν αισθάνεστε μόνοι και ότι δεν αξίζετε, αρχίζει να υπερισχύει ένας αρνητικός εσωτερικός διάλογος που ονομάζουμε «Αυτόματες Αρνητικές Σκέψεις». Καταγράψτε ποιες είναι αυτές οι αρνητικές σκέψεις (πχ. δεν αξίζει να πω τι σκέφτομαι γιατί μάλλον βλακεία θα πω πάλι, δεν είμαι αρκετά αδύνατος / γυμνασμένος για να πάω να παίξω τένις, πάντα τα παρατάω, ποτέ δεν τα καταφέρνω, όλοι είναι καλύτεροι από μένα, ποτέ δεν θα αδυνατίσω / δυναμώσω / πετύχω κλπ.).

3. Όταν μπαίνετε σε αρνητικές σκέψεις, πως συμπεριφέρεστε συνήθως; (Πχ. τρώω γλυκά / αλμυρά, βλέπω τηλεόραση, χαζεύω στα κοινωνικά δίκτυα, δεν μιλάω πολύ για να μην μου δίνουν σημασία, θυμώνω με άλλους κλπ.).

4. Με ποιους ανθρώπους θα μπορούσατε να μιλήσετε εκείνη την ώρα για να ζητήσετε σύνδεση και τρυφερότητα; Καταγράψτε 2 με 3 ονόματα.

5. Ποιο θα ήταν το πιο ευγενικό πράγμα που θα μπορούσατε να κάνετε ή να πείτε στον εαυτό σας όταν αρχίζουν να κυριεύουν οι αρνητικές σκέψεις; (Πχ. όταν αισθάνομαι ασήμαντη τότε χρειάζομαι να θυμηθώ ότι είμαι άξια, όταν αισθάνομαι ότι με βαριούνται χρειάζομαι να θυμηθώ τότε που μου είπαν ευχαριστώ που τους βοήθησα επειδή τους άκουσα).

6. Τι χρειάζεται να κάνετε για να καλλιεργήσετε αυτό που αναφέρατε παραπάνω σαν θετικό σας στοιχείο; (Πχ. να διαβάσω ένα βιβλίο, να κάνω γυμναστική, να κάνω διαλογισμό κλπ.).

7. Γράψτε 3 πράγματα που σας έρχονται στο νου όταν ακούτε την λέξη «απόλαυση».

Είναι ατομικό ή συλλογικό ζήτημα;

Είμαστε τελικά κοινωνικά όντα ή θέλουμε την ατομικότητά μας; Σε ένα πρώτο επίπεδο, αυτό της κοινωνίας μας, θα ήθελα να υπενθυμίσω σε όλους μας ότι τελευταία όλοι μας χορεύουμε πιο πολύ στα τύμπανα της Δυτικής κουλτούρας που δίνει έμφαση στο Άτομο και όχι στη Συλλογική Κοινωνία. Σαν κοινωνία επαινούμε τον άνθρωπο που πετυχαίνει μόνος του παρά τις αντιξοότητες και θα πούμε «τα κατάφερε», «άξια, άξιος». Σπάνια θα αναφέρουμε πόσο βοήθησε η κοινότητα ή το σχολείο ή κάποια άλλη ομάδα.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, αυτό των σχέσεων, βλέπουμε ότι γίνονται όλο και λιγότεροι γάμοι και παντού διαβάζουμε και ακούμε για το πόσο απαιτητικό είναι να φροντίζει ένα ζευγάρι την σχέση του. Ωστόσο ο άνθρωπος είναι γεννημένος να συνδέεται.

Ο τρόπος που εκδηλώνεται η μοναξιά είναι διαφορετική για τον καθένα. Επομένως, αφού η μοναξιά δεν είναι κάτι που θα εκδηλωθεί με τον ίδιο τρόπο σε όλους και δεν είναι κάτι που θέλει να διαφημίζει ο κόσμος γίνεται δύσκολο να εντοπιστεί. Το αποτέλεσμα είναι ότι παραμένει σημαντικό θέμα που δεν συζητάμε ανοιχτά ενώ επηρεάζει 40%-60% του πληθυσμού και μάλιστα τα νούμερα είναι αυξημένα τώρα λόγω της κοινωνικής απομόνωσης που έχει επιβάλλει η πανδημία. Τώρα που είμαστε σε περίοδο γιορτών, αν νιώθουμε μόνοι μας, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι πολλοί αισθάνονται το ίδιο κι ας μην το δείχνουν.

#ΣυνδέσουΜεΑγάπη

Η Μαριέλλα Γιαννοπούλου είναι συμβουλευτική ψυχοθεραπεύτρια με διπλό μεταπτυχιακό στη Συμβουλευτική Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης. Ειδικεύεται στην Συστημική θεραπεία και έχει συνεργαστεί με το Boston Children’s Hospital στο τμήμα της Εφηβικής Ιατρικής. Συνδεθείτε μαζί της στο www.mariellagiannopoulou.gr και στο instagram (@mariellagiannopoulou).