Από τις Έλλη Γιαννοπούλου – Ψυχολόγο & Κική Φαντή – Life Coach.
– Έλα μη μου λες ψέματα.. Αφού το βλέπω στα μάτια σου.
– Μα δε σου λέω ψέματα, δεν το έκανα εγώ. Γιατί δε με πιστεύεις ; Όλο τους άλλους πιστεύεις.
Συνηθισμένος και επαναλαμβανόμενος διάλογος ανάμεσα σε γονείς και παιδιά.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν και μας προβληματίζουν είναι αρκετά.
- Γιατί το παιδί μου λέει ψέματα;
- Είναι φυσιολογικό για την ηλικία του;
- Πότε να ανησυχήσω;
- Μήπως δεν είμαι και εγώ ειλικρινής μαζί του;
Πριν απαντήσουμε σε όλα αυτά τα ερωτήματα και αρχίσουμε να ανησυχούμε για τους λόγους που μας λέει ψέματα το παιδί μας καλό θα είναι να αναρωτηθούμε για τη δική μας σχέση με την αλήθεια και το ψέμα. Θέλουμε να λέμε πάντα την αλήθεια; Είναι έτοιμο ή χρειάζεται το παιδί μας να ξέρει τα γεγονότα, τις σκέψεις μας και τα συναισθήματά μας; Υπάρχουν πολλές φορές που λέμε στα παιδιά την αλήθεια που πιστεύουμε ότι μπορούν να ακούσουν ή ότι δεν θα τους προκαλέσει έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις που θα δυσκολέψουν και τα ίδια αλλά και εμάς. Για παράδειγμα από τη βρεφική και νηπιακή ακόμη ηλικία λέμε στο παιδί «δεν θα πονέσει το εμβόλιο» ενώ η αλήθεια είναι ότι θα πονέσει. Επίσης πολλές φορές χωρίς πρόθεση ακυρώνουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους «μη λες ανοησίες, αυτά τα πράγματα δεν γίνονται κλπ.»
Είδη ψέματος.
1. Απόκρυψη, το παιδί αποκρύπτει την αλήθεια για να αποφύγει ενδεχόμενες συνέπειες. Για παράδειγμα «δεν μας έβαλε ασκήσεις ο δάσκαλος» για να αποφύγει τη σχολική μελέτη.
2. Παραποίηση, το παιδί αναφέρει τα γεγονότα αλλά από τη δική του οπτική γωνία. Για παράδειγμα «ο Κωνσταντίνος με χτύπησε πρώτος και μετά ανταπέδωσα εγώ».
3. Ο μικρός παραμυθάς, το παιδί φτιάχνει μόνο του ιστορίες εντελώς φανταστικές ή εμπλουτίζει ένα πραγματικό γεγονός με πληροφορίες εντυπωσιακές και υπερβολικές. Για παράδειγμα, «ο μπαμπάς μου με άφησε να καθίσω στη θέση του οδηγού και εγώ οδήγησα και έτρεχα με 200».
4. Μαγική σκέψη (αφορά κυρίως τα παιδιά από 2 ως 8 ετών. Για παράδειγμα « Εμένα ο μπαμπάς μου μπορεί να σηκώσει 100 κιλά» ή «εγώ έμεινα ξύπνια όλη τη νύχτα και είδα τη νεράιδα των δοντιών».
5. Εφηβική ηλικία, ψέματα ή μυστικά; Στην εφηβεία τα παιδιά καλούνται να χτίσουν τη δική τους ταυτότητα, έρχονται πολύ κοντά με τις ομάδες των συνομηλίκων και απομακρύνονται από τους γονείς. Πολύ συχνά μοιράζονται λίγα πράγματα με τους γονείς τους ή λένε τη δική τους πλευρά της αλήθειας γιατί θεωρούν ότι οι γονείς δε θα τους καταλάβουν, ότι θα ακολουθήσει κήρυγμα ή ότι θα έχουν συνέπειες τις οποίες δεν επιθυμούν.
Είναι καλό ή κακό το να λέει ένα παιδί ψέματα; Πρόσφατες έρευνες αναφέρουν ότι η ικανότητα ενός παιδιού να λέει ψέματα ξεκινά περίπου από την ηλικία των δύο ετών και κλιμακώνεται σταδιακά. Θεωρείται δείκτης ευφυΐας καθώς απαιτούνται πολύπλοκες εγκεφαλικές διεργασίες για να διατυπωθεί ένα ψέμα, δηλαδή το να λέει ψέματα το παιδί αποτελεί μια πρώτη ένδειξη ότι έχει αναπτύξει επίγνωση ότι οι άλλοι άνθρωποι γύρω του έχουν διαφορετικές επιθυμίες, συναισθήματα και πεποιθήσεις από το ίδιο. Κι ενώ το ψέμα δεν είναι κοινωνικά αποδεκτό, η ικανότητα να γνωρίζουμε τι σκέφτονται και πως αισθάνονται οι άλλοι είναι μια πολύτιμη κοινωνική δεξιότητα. Σχετίζεται με την ενσυναίσθηση, τη συνεργασία και τη φροντίδα των άλλων όταν είναι αναστατωμένοι.
Και αν είναι έτσι γιατί ο Πινόκιο έμπαινε πάντα σε μπελάδες; Πότε να ανησυχήσουμε;
Σε όλα τα θέματα που αφορούν τα παιδιά εξετάζουμε πρώτα τη συχνότητα, την ένταση και τη διάρκεια του φαινομένου. Για παράδειγμα αν ένα παιδί λέει ψέματα καθημερινά και στο σχολείο και στο σπίτι και αυτό συμβαίνει για διάστημα μεγαλύτερο τους ενός μήνα τότε χτυπάει ένα καμπανάκι.
Τι μπορεί να συμβαίνει; Μπορεί το παιδί να έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση, να νιώθει ότι δεν τα καταφέρνει και για αυτό αποκρύπτει την αλήθεια ή δημιουργεί μία δική του προκειμένου να γίνει αρεστό και αποδεκτό. Υπάρχει πιθανότητα να θεωρεί ότι το ίδιο δεν είναι αρκετά έξυπνο, δεν γνωρίζει πολλά παιχνίδια, έχει βιώσει ψυχικά τραύματα και θέλει να παρουσιάσει μια ωραιοποιημένη εικόνα ή μια δραματική εικόνα ώστε να προκαλέσει την προσοχή των άλλων. Ίσως το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει να έχει υψηλές προσδοκίες από το ίδιο ή να είναι αρκετά αυστηρό.
Μπορεί τα μηνύματα που δέχεται από τους οικείους του να μην είναι ξεκάθαρα, δηλαδή οι δύο γονείς να εκφράζουν πολύ διαφορετικές απόψεις ή και να μιλούν αρνητικά ο ένας για τον άλλο. Επίσης συχνά υπάρχει ασυνέπεια ανάμεσα σε αυτό που λένε οι γονείς και σε αυτό που κάνουν δηλαδή «την επόμενη φορά που δεν θα μαζέψεις τα παιχνίδια σου, θα τα πετάξω», αλλά δεν τα πετάνε ποτέ.
Μπορεί οι γονείς να είναι πολύ αγχώδεις και το παιδί να διστάζει να μοιραστεί σκέψεις και γεγονότα μαζί τους για να τους προστατεύσει συναισθηματικά.
Τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς, φροντιστές, παιδαγωγοί.
1. Το 6 και το 9. Μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά τη διαφορετική οπτική. Το 6 φαίνεται 6 από τη μία πλευρά αλλά 9 από την άλλη. Δεν χρειάζεται να αμφισβητούμε συνεχώς τα παιδιά μας, να τα κατηγορούμε ότι λένε ψέματα αλλά μπορούμε να τους τονίσουμε ότι «εσύ έχεις τη γνώμη σου και εγώ τη δική μου». Αυτό είναι το πρώτο βήμα για να χτίσουμε μια σχέση εμπιστοσύνης.
2. Αν ήμουν στη θέση σου. Βάζουμε τον εαυτό μας στη θέση του παιδιού και προσπαθούμε να κατανοήσουμε τι πραγματικά θέλει να μας πει. Αναλογιζόμαστε για τη δική μας στάση απέναντι στο παιδί αλλά και για το αν οι προσδοκίες μας συμβαδίζουν με τα δικές του δυνατότητες και επιθυμίες.
3. Δύο αλήθειες και ένα ψέμα. Παίζουμε το παιχνίδι όπου λέει ο ένας στον άλλο δύο αλήθειες και ένα ψέμα και ο άλλος προσπαθεί να μαντέψει το ψέμα. Παρατηρούμε τη γλώσσα του σώματος, τον ήχο της φωνής και γινόμαστε «ανιχνευτής ψεύδους» με πολύ χιουμοριστική διάθεση.
Η Έλλη Γιαννοπούλου είναι Ψυχολόγος, τ. Επιστημονική Συνεργάτης 3ης Παιδιατρικής Κλινικής Α.Π.Θ. και έχει μετεκπαιδευτεί στις αναπτυξιακές διαταραχές, Εργάζεται, εδώ και 20 χρόνια, με παιδιά εφήβους και τις οικογένειές τους και πιστεύει ότι το κάθε παιδί είναι προορισμένο να ανθίσει.
Η Κική Φάντη είναι PharmacyAssistant και δραστηριοποιείται ως PersonalLifeCoach. Σπούδασε Diploma in Positivity Coaching – Accredited by the International Coach Federation ICF. Είναι μέλος του GSS της AFS. Εμπιστεύεται τη βιωματική της γνώση και τη μεταφέρει σε όσους έχουν διάθεση για αλλαγή.
Η Έλλη Γιαννοπούλου και η Κική Φαντή έχουν ιδρύσει το LAV – Life Avenue (τη Λεωφόρο της ζωής), μέσω του οποίου πραγματοποιούν, webinars ενδυνάμωσης για τους γονείς και τα παιδιά τους, καθώς το moto τους είναι «Making thing sbetter», να κάνουν τα πράγματα καλύτερα!
