Από τη Χριστίνα Τζελέπογλου, P.R. Consultant & Δημιουργό του Positivelife.gr.
Μέσα από διάφορες καταγγελίες και περιστατικά που έχουν γίνει γνωστά στην Ελλάδα, το φαινόμενο της εκδικητικής πορνογραφίας φαίνεται να απασχολεί ολοένα και περισσότερο την κοινή γνώμη. Οι όροι «εκδικητική πορνογραφία» (revenge porn), «μη συναινετική πορνογραφία» και «σεξουαλική κακοποίηση μέσω εικόνας» αναφέρονται στη διανομή σεξουαλικών εικόνων ή βίντεο ατόμων, χωρίς αυτά να έχουν δώσει τη συγκατάθεσή τους. Το υλικό μπορεί να έχει τραβηχτεί από έναν σύντροφο σε οικεία σχέση με τη γνώση και τη συγκατάθεση του ατόμου εκείνη τη στιγμή, ή μπορεί να έγινε εν αγνοία του.
Η κατοχή του υλικού μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους δράστες για εκβιασμό των ατόμων σε άλλες σεξουαλικές πράξεις, να τους εξαναγκάσουν να συνεχίσουν μια σχέση ή για να τους τιμωρήσουν για τη λήξη μιας σχέσης, καθώς επίσης να τους φιμώσουν και να βλάψουν τη φήμη τους. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι αναφερόμενες περιπτώσεις εκδίκησης μέσω εικόνων και βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου, έχουν αυξηθεί σημαντικά μετά το 2015 και το 2016. Η εκδικητική πορνογραφία αφορά άτομα όλων των ηλικιών, από παιδιά 11 ετών μέχρι ενήλικα άτομα. Ωστόσο τα πιο συχνά περιστατικά παρατηρούνται σε έφηβα άτομα κατά τη διάρκεια της ενηλικίωσης τους.
Παρά το γεγονός ότι πλέον διώκεται ποινικά, πολλά θύματα κατηγορούνται (victim blaming) για το υλικό που έχει κάποιος άλλος στη διάθεσή του, αντιμετωπίζοντας επιθέσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις μάλιστα, λόγω του συγκεκριμένου φαινομένου τα θύματα δεν καταγγέλλουν ποτέ το συμβάν και τον εκβιασμό που μπορεί να δέχονται. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην Αυστραλία αποδείχθηκε ότι ένας στους πέντε ανθρώπους έχουν αντιμετωπίσει τέτοιου είδους εκβιασμούς και κακοποίηση.
Οι επιπτώσεις στο θύμα
Η έκθεση προσωπικών στιγμών και φωτογραφιών μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στο θύμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, το θύμα μη μπορώντας να αντέξει τον εκβιασμό και τη ντροπή φτάνει στο σημείο της αυτοκτονίας. Μελέτες έχουν δείξει πως η εκδικητική πορνογραφία έχει τις ίδιες ψυχολογικές επιπτώσεις στο θύμα με τη σεξουαλική κακοποίηση. Συνήθως, τα θύματα revenge porn εμπιστεύονται τον σύντροφό τους, μοιράζονται προσωπικό περιεχόμενο μαζί τους και λαμβάνουν διαβεβαιώσεις ότι δεν θα ενεργήσει κακόβουλα. Όταν οι προσωπικές εικόνες κοινοποιούνται σε άλλους, τότε το θύμα δεν μπορεί να ελέγξει ποιος βλέπει το περιεχόμενο. Όλη αυτή η έλλειψη ελέγχου, σε συνδυασμό με το αίσθημα ντροπής και το φόβο έχει τεράστιες επιπτώσεις στη ψυχολογία του θύματος. Πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι δράστες δεν είναι απαραίτητα νυν η πρώην σύντροφοι. Δράστης μπορεί επίσης να είναι και κάποιος χρήστης του διαδικτύου με τον οποίο μπορεί να συνομιλήσει το θύμα και να ανταλλάξει ευαίσθητο περιεχόμενο μαζί του. Το κίνητρο μπορεί να είναι οικονομικό όφελος και όχι μόνο. Μάλιστα αποβλέποντας στη μέγιστη βλάβη του θύματος, πολλές φορές οι δράστες εκτός από τη δημοσιοποίηση του ευαίσθητου υλικού που κατέχει, αναρτούν και αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά της ταυτότητας θύματος, ακόμα και όνομα, επίθετο, διεύθυνση, πόλη κλπ.
Πρόληψη και αντιμετώπιση
Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει επηρεάσει άμεσα την καθημερινότητα μας και έχει ορίσει νέα δεδομένα. Προβάλλουμε μεγάλο μέρος της ζωής μας στα social media όμως είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό από όλους ότι όσο και αν υπάρχει εμπιστοσύνη μεταξύ δύο ατόμων, υπάρχει πάντα η πιθανότητα αυτή η σχέση να αλλάξει πορεία και τα συναισθήματα να μην παραμείνουν ίδια. Επιπλέον είναι καλό οι γονείς να ενημερωθούν σχετικά με τους κινδύνους που ενέχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και γενικότερα το διαδίκτυο και να ενημερώσουν τα παιδιά τους για το τι μπορεί να συμβεί.
Το πιο σημαντικό για την αντιμετώπιση της εκδικητικής πορνογραφίας είναι να καταστεί κατανοητό σε όλους ότι τα θύματα δεν φέρουν κανένα μερίδιο ευθύνης και να σταματήσει το φαινόμενο του «victim blaming». Έτσι τα θύματα είτε ενήλικα είτε ανήλικα, θα μπορούν να μιλάνε ώστε να γίνει εφικτή η τιμωρία του θύτη, και δεν θα φοβούνται το στιγματισμό τους από την κοινωνία. Στο πρακτικό κομμάτι, τα θύματα της εκδικητικής πορνογραφίας πρέπει να ειδοποιήσουν άμεσα τις αρχές ώστε να ληφθούν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία του θύματος και την τιμωρία του δράστη.
Τι πρέπει να κάνει κάποιος που δέχεται εκβιασμό
• Να καταγγείλει το περιστατικό
• Να κρατήσει αποδεικτικά στοιχεία
• Να ζητήσει βοήθεια από φίλους και οικογένεια
• Να ζητήσει ψυχολογική υποστήριξη
Για οποιοδήποτε εκβιασμό ή παραβατική συμπεριφορά μέσω διαδικτύου επικοινωνήστε με τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος με τους ακόλουθους τρόπους:
Τηλ. 11188, Fax: 213-1527471, Email: ccu@cybercrimeunit.gov.gr, https://goo.gl/vOHdVb, Λ. Αλεξάνδρας 173, Τ.Κ. 11522, Αθήνα
Υποδιεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος Βορείου Ελλάδος:
Τηλ. 11188, Fax: 213-1527666, Email: ydheve@cybercrimeunit.gov.gr, Μοναστηρίου 326, Τ.Κ. 54 121, Θεσσαλονίκη
